بررسی رابطه بین شاخص توده بدنی و مقدار کل آب بدن

هدف: شاخص توده بدنی ( BMI) معیاری است که به طور گسترده برای برآورد چاقی، ارزیابی تندرستی و وزن بدن و به طور کلی تن سنجی با توجه به قد و وزن استفاده می شود. معروف ترین شاخص قد و وزن یعنی شاخص توده بدن برای طبقه بندی افراد با توجه به آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی، میزان چاقی و خطر مرگ و میر آنها ارائه شده است. شاخص توده بدن، نسبت وزن بر حسب کیلوگرم به مجذور قد بر حسب متر است. به هر حال باید توجه داشت که شاخص توده بدن، تنها یک شاخص خام برای اضافه وزن است و نباید از آن برای برآورد میزان چربی بدن استفاده کرد. اگر چه شاخص توده بدن قادر به تمایز بین چربی بدن، توده عضلانی یا استخوان نیست، افزایش خطر پر فشار خونی، نسبت کلسترول به HDL، بیماری کرونری و میزان مرگ و میر با شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع مرتبط است. به جز در افراد مبتلا به چاقی شدید، آب بدن بزرگ ترین کسر وزن بدن را شامل میشود که مقادیر آن به طور نسبی در بزرگسالان ثابت گزارش شده است. چاقی با اختلال در تعادل کل آب بدن (TBW) و توزیع مایع درون و برون سلولی، به عنوان عامل پاتولوژیک موثر در افزایش فشار خون، ادم و ضعف عمومی قلب شناخته می شود. با ارزیابی توزیع و حجم کل آب بدن، اطلاعات مفیدی در زمینه ی ترکیب بدن، وضعیت تغذیه و کنترل زود هنگام عدم تعادل انرژی حاصل می شود. برخی محققین معتقدند که افزایش نسبت آب برون سلولی به کل آب بدن، می تواند به عنوان یکی از عناصر پایه ای چاقی مطرح شود. چرا که، افزایش بافت آدیپوز موجب گسترش آب برون سلولی می شود و در مقایسه با دیگر بافت ها، نسبت آب برون سلولی به کل آب بدن و آب درون سلولی به کل آب بدن و آب درون سلولی در بافت آدیپوز بیشتر است. از همین رو، بررسی توزیع آب بدن به تعیین شاخص چاقی بستگی دارد. از این رو هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین شاخص توده بدنی و مقدار کل آب بدن بود.روشپژوهش: این مطالعه با هدف کمی کردن رابطه بین شاخص توده بدنی و مقدار کل آب بدن بزرگسالان مرد شهر اردبیل(۱۰۸ نفر) از سن ۱۸ تا ۸۰ سال انجام شد. برای تجزیه و تحلیل بیشتر رابطه، شرکت کنندگان به سه گروه وزنی تقسیم شدند: گروه نرمال (BMI ۱۸,۵- ۲۴,۹)، گروه دارای اضافه وزن (BMI ۲۵- ۲۹,۹)، و گروه چاق .(BMI ۳۰ - ۳۴,۹) از اندازه گیری قد و وزن بدن، شاخص توده بدنی(kg/m۲) BMI/ محاسبه گردید. با استفاده از دستگاه امپدانس بیوالکتریک BIA، ترکیب بدن برای هر آزمودنی (شامل: درصد چربی، توده چربی، توده بدون چربی ) و همچنین TBW محاسبه شد. رابطه بین BMI و TBW با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی Tukey HSD بررسی شد. داده ها با استفاده از نرمافزار Microsoft Excel۲۰۱۶ و SPssV.۲۶ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج: ضریب همبستگی پیرسون (R۲) رابطه بین BMI و TBW برای کل نمونه (R۲=۰.۴۸۹۸) بود که نشان دهنده ارتباط منفی بین دو متغیر است. میانگین و انحراف معیار BMI در گروه نرمال (۲۳,۴۱± ۱,۷۳)، در گروه دارای اضافه وزن (۲۷,۴۶ ± ۱,۳۶) و در گروه چاق (۳۲,۸۲ ±۲,۵۶) بود. همچنین میانگین درصد TBW در گروه نرمال (%۵۷,۹)، در گروه دارای اضافه وزن (%۵۱,۳) و در گروه چاق (%۴۹,۵) بود. نتایج آزمون اماری آنووای یک طرفه تفاوت معنی داری را در BMI بین گروه های نرمال، دارای اضافه وزن و چاق نشان نداد (P =۰/۰۳۶) با این حال، روند کاهش درصد TBW با افزایش BMI مشاهده شد. همچنین آزمون های تعقیبی Tukey HSD تفاوت معنی داری را بین هیچ یک از گروه های BMI نشان نداد.نتیجه گیری: این مطالعه با هدف تعیین رابطه بین شاخص توده بدنی و مقدار کل آب بدن در نمونه ای متشکل از ۱۰۸ نفر از افراد با دامنه سنی بین ۱۸-۸۰ سال انجام شد. نتایج نشان داد که همبستگی بسیار ضعیفی بین شاخص توده بدنیومقدار کل آب بدن برای کل شرکت کنندگان وجود دارد. با این حال، گروه بندی شرکت کنندگان به نرمال، دارای اضافه وزن و چاق روند کاهش BMI را با افزایش BMIنشان داد. اگرچه تفاوت بین گروه ها به معنی آماری نمی رسد، احتمالا به دلیل حجم نمونه محدود، داده های توصیفی نشان می دهد که کاهش کل آب بدن ممکن است با افزایش وزن و شاخص توده بدن شروع شود و با افزایش آن تسریع شود. این یافته ها به طور کلی با دوره زمانی شناخته شده اضافه وزنوچاقی مطابقت دارد که اغلب در حدود BMI (۲۵-۲۹,۹) برای گروه دارای اضافه وزن و BMI ( ۳۰ - ۳۴,۹) برای گروه چاق است. عوامل سبک زندگی مانند ورزش و رژیم غذایی ممکن است به کنترل TBW در مراحل اولیه کمک کند، اما تغییرات مرتبط با BMI در مقادیر بالاتر غالب میشوند.

کلیدواژه ها:

شاخص توده بدنی ، مقدار کل آب بدن ، اضافه وزن ، چاقی