ارزیابی تنوع ژنتیکی و تحمل تنش کمبود روی در ارقام گندم بهاره

مقدمه و هدف: گندم مانند سایر محصولات زراعی در طول دوره رشد خود با محدودیت­های زیست محیطی متعددی مانند کمبود عناصر ریزمغذی مواجه است. کمبود روی باعث ایجاد محدودیت در تولید محصول به­ویژه رشد و عملکرد در خاک­های آهکی می ­شود. با توجه به اهمیت اقتصادی و کشاورزی گندم در جهان و ایران، توجه و شناسایی روابط ژنتیکی بین ژنوتیپ­ها، شناخت میزان تنوع ژنتیکی و برآورد آن در ژرم پلاسم گندم توسط اصلاح کنندگان گیاه ضروری است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی تنوع ژنتیکی و بررسی شاخص­های تحمل به تنش بر صفات فنولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در ارقام مطلوب گندم بهاره تحت شرایط نرمال و تنش کمبود روی انجام شد. مواد و روش­ها: ۶۴ رقم گندم بهاره در دو شرایط نرمال و تنش کمبود روی آزمایشی به‎صورت طرح لاتیس ساده در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ انجام شد. صفاتی همچون روز تا جوانه­ زنی، روز تا سنبله­دهی، روز تا گرده ­افشانی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول پر شدن دانه، دمای کانوپی، کلروفیل کل، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک، محتوای نسبی آب، غلظت پروتئین، غلظت روی اندام هوایی و عملکرد دانه اندازه ­گیری شد. یافته­ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط نرمال و تنش کمبود روی برای اکثر صفات مورد بررسی تفاوت آماری معنی ­داری بین ارقام وجود دارد. همبستگی های مثبت و معنی ­دار بین عملکرد در شرایط نرمال و تنش با شاخص­های MP، GMP، STI و HM مشاهده شد که این شاخص­ها مناسب­ ترین شاخص­ها برای غربال کردن ارقام در شرایط تنش کمبود روی شناسایی شدند. نتیجه­ گیری: به ­طور کلی براساس صفات مورد مطالعه، شاخص­های تحمل و نتایج تجزیه به عامل و تجزیه خوشه ­ایی ارقام افلاک، دریا، اروند، روشن، کویر و سیروند به‎عنوان ارقام مطلوب و متحمل و ویناک، تجن، پارسی و پنجامو به‎عنوان ارقام نامطلوب و حساس معرفی شدند. از ارقام متحمل و حساس شناسایی شده می­ توان در ایجاد جمعیت­ های دووالدی، بررسی بیان ژن و برنامه ­های به­ نژادی جهت تولید ارقامی با عملکرد بالا استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Physiological and biochemical traits ، Tolerance indices ، Wheat ، Zinc ، تحمل تنش ، روی ، شاخص های صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی ، گندم