درمانگاه های شهرستان یزد: کارا یا ناکارا؟

م قدمه: ایجاد بهبود در هر سازمانی نیازمند اندازه گیری عملکرد سازمان، برنامه ریزی و هدف گذاری جهت بهبود عملکرد می باشد. با وجود پیشرفت های قابل توجهی که سال های اخیر در طراحی چارچوب ها و سیستم های ارزیابی عملکرد رخ داده است، بسیاری از سازمان ها هم چنان بر معیارهای سنتی متکی هستند. بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع ارزیابی عملکرد، سعی شده است با ترکیب دو رویکرد کیفی و کمی در ارزیابی، مدل های برگرفته از مدیریت کیفیت جامع تحت عنوان مدل های تعالی سازمانی EFQM (European foundation for quality management) و مدل های ریاضی تحلیل پوششی داده ها (Data envelopment analysis یا DEA)، مدلی برای ارزیابی عملکرد ۲۷ درمانگاه شهرستان یزد ارایه گردد که ضمن دارا بودن مزایای هر دو روش، معایب آن ها را به حداقل برساند. روش بررسی: مطالعه ی حاضر از نوع توصیفی بود. جامعه ی آماری پژوهش از کلیه ی مسوولان، کارکنان و پزشکان درمانگاه های شهرستان یزد در سال ۱۳۹۰ به تعداد ۲۸۳ نفر تشکیل شد که ۲۱۵ نفر به عنوان نمونه به روش در دسترس، پرسش نامه ی مربوط را تکمیل کردند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه ی استاندارد ۵۰ سوالی مدل سرامدی EFQM بود. استفاده از پرسش نامه ی مذکور در مطالعات فراوان مشابه، روایی آن را ثابت کرده است. برای تعیین پایایی پرسش نامه از ضریب Cronbach's alpha استفاده گردید که مقدار آن ۸۹/۰ می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از نرم افزار SPSS نسخه ی ۱۷ و برای تعیین کارایی از نرم افزار DEAP استفاده شد. یافته ها: از ۲۷ درمانگاه انتخاب شده، درمانگاه های اکبری (۰۹/۱)، قائمیه (۰۵۴/۱)، شهرک صنعتی (۰۴/۱)، آزاد شهر (۰۱۴/۱)، کسنویه (۰۶/۱)، خاتم الانبیاء (۴۱/۱)، فاطمه ی زهرا (۰۳۹/۱)، مطهری (۰۵۶/۱)، پاک نژاد (۰۳/۱)، شاه ولی (۰۱۶/۱)، سپاه پاسداران (۰۳۸/۱)، کلینیک دندان پزشکی (۰۴۳/۱)، نیک پور (۱۱/۱) و کوثر (۰۲۷/۱) کارا و بقیه ناکارا بودند. در این میان درمانگاه خاتم الانبیاء (۴۱/۱) رتبه ی اول و رحمت آباد (۸۹/۰) رتبه ی آخر را در کارایی کسب کرده اند. به عبارت دیگر، بیش از نیمی از درمانگاه های این شهرستان (۵۲ درصد) کارا بوده اند. نتیجه گیری: مدیران درمانگاه ها می توانند با تلفیق دو مدل تحلیل پوششی داده ها و مدل های تعالی سازمانی که با هم یک مجموعه ی قوی ارزیابی عملکرد را تشکیل می دهند، در جهت ارزیابی درمانگاه ها به نحو واقع بینانه ای گام برداشته و آن ها را بهبود دهند. همچنین درمانگاه های ناکارا می توانند با تغییر در منابع انسانی و مالی (ورودی ها و خروجی ها) به سطح قابل قبولی از کارایی برسند.

کلیدواژه ها:

ارزیابی عملکرد ، مدل تعالی سازمان ، تحلیل پوششی داده ها ، کارایی ، درمانگاه ها