تغییرات ویژگی های شیمیایی و بیولوژیکی خاک پس از آتش سوزی در جنگل های زاگرس

چکیده مبسوط مقدمه: آتش­ سوزی یک عامل اکولوژیک در جنگل به شمار می­رود که طی آن اکثر گیاهانی که در حال رویش هستند، آسیب می­بینند. آتش ­سوزی با سوزاندن پوشش گیاهی سطح خاک، می ­تواند موجب اثرات منفی و یا حتی مثبت بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و پوشش گیاهی خاک شود. با توجه به این که تاکنون بررسی­ های فراوانی در مورد اثر آتش ­سوزی­ های طبیعی بر ویژگی­های خاک و پوشش گیاهی انجام شده است، اما تحقیقات درباره تاثیر آتش در زمان­های مختلف فصل رویش و اثر آن ویژگی های خاک و گیاه در ایران و سایر نقاط جهان اندک است و منابع بسیار محدودی در این زمینه وجود دارد، لذا این پژوهش می تواند اطلاعات مناسبی در خصوص وضعیت خاک پس از آتش­ سوزی و نیز توان احیاء و بازسازی گونه­ های باارزش گیاهی و حفظ جنگل­های زاگرس در اختیار محققان قرار دهد. در این تحقیق اثر آتش ­سوزی در سه فصل بهار، پاییز و زمستان بر ویژگی­های شیمیایی و بیولوژیکی خاک، مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش­ ها: منطقه مورد مطالعه بخشی از جنگل­های زاگرس در استان کرمانشاه، شهرستان گهواره، منطقه لرینی بود. در این پژوهش در کنار جنگل­های سوخته یک منطقه شاهد نیز در نظر گرفته شد. بدین منظور نقاط مورد نظر (۹ نقطه برای زیر تاج و ۹ نقطه برای خارج تاج در هر دو منطقه شاهد و سوخته شده) با اندازه­ گیری به وسیله متر بر روی ترانسکت­ها (۶ ترانسکت) مشخص شد و به صورت منظم و با فواصل زمانی مشخص (هر ۲ ماه یک بار)، نمونه ­برداری از آن­ها صورت گرفت. فاصله نمونه­ ها از یکدیگر در هر ردیف ۲۰ متر و فاصله ردیف­ ها از هم ۵۰ متر بود به گونه ای که ۳ ردیف در منطقه سوخته و ۳ ردیف در منطقه شاهد مشخص شدند. ویژگی های خاک با روش های آزمایشگاهی مرسوم اندازه گیری شدند. یافته ­ها: نتایج بررسی­ های صورت گرفته نشان داد آتش ­سوزی که در منطقه مورد مطالعه (زیر تاج و بیرون از تاج درختان منطقه زاگرس) رخ داده است سطحی بوده و قادر به ایجاد تغییرات اندکی در فاکتورهای شیمیایی و بیولوژیکی خاک بود. تنها میزان تنفس خاک و فسفر قابل جذب در این آتش سوزی سطحی تحت تاثیر قرار گرفتند. میزان فسفر خاک یک روند افزایش داشته سپس به میزان اولیه خود در ماه اول نمونه برداری کاهش یافت. نتیجه­ گیری: با توجه به این که آتش سوزی در منطقه مورد مطالعه سطحی بوده و موجب ایجاد تغییرات اندکی در ویژگی­های خاک در تمام ماه­ های نمونه برداری شد. احتمالا آتش سوزی های شدید توانایی ایجاد تغییرات گسترده در ویژگی های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی خاک را دارد و زمان نمونه برداری در ماه های مختلف تاثیر چندانی بر نتایج نداشته است.

کلیدواژه ها:

Burn ، Canopy ، Microbial Respiration ، Microorganism ، Organic Carbon. ، آتش سوزی ، جنگل ، زاگرس ، ماده آلیم ، تنفس میکروبی