بهینه سازی رشد گیاهچه و بررسی تولید تاکسان در کشت درون شیشه ای سرخدار (Taxus baccata L.)

سرخدار (Taxus baccata L.) به علت دارا بودن ترکیبات دی­ترپنوئیدی با اثرات ضد سرطان، از مهم­ترین گیاهان دارویی شناخته شده در جهان است که در معرض انقراض قرار دارد. در این تحقیق که در پژوهشکده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی صورت پذیرفت، ابتدا اثر نوع محیط کشت (MS٬ MS۲/۱ و NN)، جاذب های فنولی (زغال فعال و PVP) و تنظیم کننده­های رشد گیاهی (IBA، GA۳ و BA) در قالب طرح فاکتوریل با سه تکرار، با هدف بهبود جوانه زنی و رشد گیاهچه های سرخدار در کشت درون­شیشه ای بررسی گردید. در ادامه تولید تاکسان در گیاهچه هایی که طی ده ماه در محیط انتخابی رشد کرده بودند، اندازه گیری شد. محیط کشت NN به­دلیل غلظت نمک های پایه کم­تر در محیط کشت تاثیر معنی داری بر درصد جوانه زنی نداشت، ولی منجر به افزایش طول ریشه و درصد رویش عادی گیاهچه گردید. همچنین استفاده از جاذب های فنولی موجب افزایش بیش­تر طول ریشه و ساقه و بهبود نرخ رویش عادی گیاهچه گردید. به­علاوه ترکیب هورمونی IBA × GA۳ (۲/۰ میلی گرم بر لیتر جیبرلیک اسید × ۰۱/۰ میلی گرم بر لیتر ایندول بوتیریک اسید) بیش­ترین تاثیر را بر میزان رویش عادی گیاهچه ها داشته و بیش­ترین طول ریشه با ۱/۰ میلی گرم بر لیتر ایندول بوتیریک اسید و حداکثر ارتفاع ساقه از ترکیب هورمونی BA × GA۳ (۲/۰ میلی گرم بر لیتر جیبرلیک اسید × ۲ میلی گرم بر لیتر بنزیل آدنین) به دست آمد. همچنین میزان تاکسان ها در اندام هوایی بیش­تر از ریشه بوده و بیش­ترین تاکسان در اندام هوایی ۱۰- دی استیل باکاتین III و در ریشه تاکسول و ۱۰- دی استیل تاکسول بود که حداکثر مقدار آن ها در هفته چهلم به دست آمد. در کل نتایج این تحقیق حاکی از تاثیر مثبت استفاده از تنظیم کننده های رشد، زغال فعال و کاهش غلظت نمک های محیط کشت بر رشد ریشه و توسعه عادی گیاهچه به منظور بهینه سازی تکثیر گیاهچه های سرخدار در کشت درون­شیشه ای بود. همچنین نشان داده شد کشت سلولی حاصل از اندام هوایی نسبت به کشت ریشه های مویین گزینه بهتری در جهت تولید تاکسان ها در شرایط آزمایشگاهی است.

کلیدواژه ها:

تاکسان٬ تاکسول ، سرخدار٬ محیط کشت