مروری بر جایگاه خلاقیت در اسلام

مقدمه: خلاقیت عبارت است از به کارگیری کامل توانایی های ذهنی برای آفرینش یک فکر یا راه حل یا مفهوم نو. در اسلاماعتقاد به حرکت صعودی انسان به عرش الهی مطرح بوده و لذا برای تحقق آن قبل از هر آفرینشی توسط او توصیه به تفکر واندیشه شده است. بنابراین در تحقیق حاضر سعی شده تا به مروری بر جایگاه خلاقیت در اسلام بپردازد.روش: جستجوی مقالات از پایگاه های سیویلیکا، نورمگز، پرتال جامع علوم انسانی، گنج، علم نت و SID صورت گرفته است وکلید واژه های اصلی خلاقیت، تفکر خلاق، الگوی خلاقیت، مفهوم خلاقیت، اسلام، حکمت، قرآن، نهج البلاغه و سبک زندگیاستفاده شد. از میان مقالات مورد جستجو ۴۳ مقاله مرتبط در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۰ در این مطالعه قرار گرفت.یافته ها: نتایج پژوهش ها اینگونه بیان می نماید که؛ در اسلام خلاقیت انسان، با توجه به مقام خلافت الهی او و در راستایخلاقیت خداوندی مطرح شده است. همچنین اسلام در نظام فکری و عملی خود، تاکیدی ویژه ای بر زمینه سازی تربیتیمناسب و مبتنی بر ایمان دارد. در درمنابع اسلامی (قرآن، نهج البلاغه، سیره و اندیشه بزرگان دینی) مواردی همچون؛ "تفکر وطهارت اندیشه، استقلال فکری و آزاد اندیشی، پرسش گری، دقت و عبرت در احوالات گذشتگان، مشاهده درخلقت، مباحثاتعلمی، صبر، توکل و امید به خدا و ..." بعنوان تسهیل کننده و پرورش دهنده خلاقیت و مواردی همچون؛ جهل و کم خردی،عرف و عادت، تعصب و تقلید کورکورانه، شتاب زدگی، آرزوهای طولانی و پیروی از هوا و هوس، لجاجت و انتقاد ناپذیری و ...بعنوان موانع آن مورد تذکر قرار گرفته است.نتیجه گیری: در اسلام جایگاه خلاقیت انسان، در ذیل خلاقیت الهی تعریف می گردد. تبیین این جایگاه بر مبنای سیر او درمراتب هستی، دارای درجاتی است بطوریکه؛ تفکر و تخیلش را با تکیه بر ارزش های الهی به سمت جهان ماوراء هدایت نموده واو را تشویق به چاره جویی مسائل با نگاه به افق های فرامادی و کوشش برای کشف حقیقت مبتنی بر دستورالعمل های دینمبین اسلام برای رسیدن به کمال انسانی می نماید.

کلیدواژه ها:

خلاقیت ، اسلام ، تفکر خلاق ، حکمت