بررسی بازارهای محلی آب در استان اردبیل

در سال های اخیر بازار آب به عنوان یک شیوه کارا جهت تخصیص بهینه منابع آب و حل برخی از مشکلات صنعت آب مورد توجه قرار گرفته است. لیکن سوالات م تعددی در خصوص شرایط لازم جهت شکل گیری بازار آب، پیامدهای اقتصادی آن و وضعیت کنونی بازارهای محلی آب مطرح می باشد. در این مطالعه با بررسی بازارهای محلی آب در استان اردبیل و برخی از بازارهای فعال در ایران و سایر کشورهای جهان به برخی از این سوالات پاسخ داده شد. در بازارهای محلی آب در دشت اردبیل منابع آب به صورت دائم، سالانه و موقت مبادله می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد در سال زراعی ۸۹-۱۳۸۸ حدود ۲۳ درصد از آب مصرف شده توسط زارعین از بازار آب خریداری شده و میانگین قیمت هرمتر مکعب آب مبادله شده ۸۴۱ ریال بوده است. میانگین ارزش اقتصادی هر متر مکعب آب در تولید دو محصول گندم و سیب زمینی ۹۳۰ ریال برآورد شد. با مقایسه قیمت مبادله و ارزش اقتصادی آب مشخص می شود که آب در این منطقه نزدیک به ارزش اقتصادی آن مبادله می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مبادله آب به قیمت واقعی نه تنها باعث کاهش درآمد زارعین نگردیده، بلکه به دلیل ارزش اقتصادی بالای آب موجب افزایش درآمد زارعین بین ۱/۸ تا ۲۳/۹ درصد نیز شده است. علاوه بر این قیمت اقتصادی تمام شده هر متر مکعب آب زیرزمینی در دشت اردبیل با احتساب نرخ تنزیل ۱۵ درصد، ۶۸۳ ریال بوده است. کشش جزئی تولید محصول سیب زمینی و گندم نسبت به نهاده آب به ترتیب ۰/۱۳ و ۰/۱۴ و بهره وری جزئی آب در تولید این دو محصول به ترتیب ۳/۵ و ۱/۸ کیلوگرم به ازاء هرمتر مکعب آب بوده است. بر اساس نتایج این تحقیق جهت تقویت بازارهای آب موجود و همچنین ایجاد و گسترش بازارهای آب جدید اقدامات زیر لازم و ضروری می باشند: به رسمیت شناختن بازارهای آب و رفع تعارضات قانونی موجود در این زمینه، تضمین قانونی مبادلات آب، تفکیک مالکیت آب از زمین، تدوین ساز و کار لازم جهت تبادل اطلاعات در بازار (مانند دفاتر مشاور آب و ایجاد سامانه اطلاع رسانی یکپارچه الکترونیکی)، نظارت دولت جهت جلوگیری از بروز انحصار و عوارض خارجی منفی مانند اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی و سایر مشکلات زیست محیطی.