تحلیل پارک های شهری از منظر جرم شناسی با استفاده از تکنیک "چیدمان فضا" (مطالعه موردی: پارک لاله تهران)*

کیفیت کارکردی فضاهای تجمعی در طراحی­ محیطی و شهری دارای جایگاه ویژه­ای می­باشد و در راستای ارتقای عملکرد مطلوب این دست از فضاهای شهری، لحاظ نمودن مؤلفه­های امنیتی، اهمیتی خاص دارد­. این مؤلفه­ها شامل شاخص­های عینی و ذهنی می­شوند که عدم تعبیه آنها در فضاهایی با تعداد کاربران نا­محدود، عملکرد کلی فضا را نیز تحت­الشعاع قرار می­دهد. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی برخی از مؤلفه­های عینی یا به عبارتی کالبدی در یکی از این فضاهای جمعی یعنی پارک­هاست. به منظور تدقیق یافته­های حاصل و بررسی ترجیحات کاربران، به ارزیابی مؤلفه­های­ ذهنی (ادراک کاربران از فضا) نیز پرداخته خواهد شد. در تحقیق حاضر کیفیت عینی فضا با توجه به ویژگی­های نظریه نحوفضا که به بررسی شاخص­های کالبدی فضا می­پردازد، به وسیله­ شاخص­های نحوی ارزیابی می­شود. ابزار دیگر پژوهش، روش تحقیق میدانی (برداشت­های میدانی و محیطی) و پرسشنامه­، مصاحبه و مشاهدات عینی پژوهشگران خواهد بود. بنابراین ویژگی­های ذهنی و ادراکی کاربران از منظر "امنیت" بدین وسیله مورد بررسی قرار می­گیرد. این پژوهش با طرح مسئله و معرفی روش چیدمان فضا در تحلیل محیط مورد نظر خود، سعی بر آن دارد که موضوع جرم­خیزی (امنیت و یا عدم امنیت) یک محیط را فارغ از مسائل تأثیرگذار بر ادراک استفاده­کنندگان مورد تحلیل قرار دهد (البته در گام نخست). با این حال پس از بررسی موضوع با این روش، برای اعتبارسنجی یافته­های به دست آمده، از راهبرد پیمایشی نیز به منظور تطبیق یافته­ها با نقطه نظرات استفاده­کنندگان از فضا نیز بهره برده است (در گام دوم).  بر این اساس و به منظور دستیابی به هدف پژوهش، پس از معرفی ابزارهای مورد نظر تحقیق، ابتدا کل محوطه­ پارک به وسیله­ مؤلفه­های نحوی مورد سنجش قرار خواهد گرفت و در کنار آن از فرایند پرسشنامه باز، مشاهدات میدانی و نقشه­های شناختی نیز استفاده خواهد شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که جامعه­ آماری مورد نظر تحقیق،  به دلایل ذهنی مختلف از حضور در برخی از نقاط پارک پرهیز می­کنند. در برخی مواقع کیفیت محیط و در مواردی دیگر  ویژگی­های ذهنی محیط بر ایجاد حس ناامنی فضا دامن می­زند و به نظر می­رسد که نهایتاً  فاکتورهای ذهنی بر شاخص­های محیطی در انتخاب فضا در اولویت قرار دارد. 

کلیدواژه ها:

نحو فضا ، ویژگی‌های محیط ، امنیت ، پارک لاله