نقشه یابی مکان های ژنی کنترل کننده صفات کمی ‭(QTLs) ‬مرتبط با خصوصیات چسبندگی دانه برنج

خصوصیات چسبندگی دانه برنج یکی از صفات موثر در کیفیت پخت دانه برنج می باشد. به منظور تجزیه ژنتیکی و شناسایی ‭QTL‬های کنترل کننده خصوصیات چسبندگی دانه برنج، از ‮‭144‬ لاین خویش آمیخته نوترکیب ‭(F‬9 و F‮‭10‬) حاصل از تلاقی دو رقم هاشمی و نعمت در طی سال های ‮‭1391‬ و ‮‭1392‬ استفاده شد. تعداد ‮‭178‬ نشانگر پلی مورف بر روی ‮‭144‬ لاین خویش آمیخته نوترکیب آزمون شد. نقشه پیوستگی بر اساس ‮‭171‬ نشانگر ریزماهواره ترسیم شد که طول آن در حدود ‮‭1590‬ سانتی مورگان با میانگین فاصله ‮‭9/3‬ سانتی مورگان بین هر جفت نشانگر بود. در مجموع سی و شش ‭QTL ‬برای صفات مورد بررسی در طی دو سال با استفاده از روش مکان یابی فاصله ای مرکب فراگیر شناسایی گردید که از حداقل سه تا حداکثر شش ‭QTL ‬کنترل هر صفت را بر عهده داشتند و برای هر کدام از صفات به جز صفت حداقل چسبندگی یک ‭QTL ‬در هر دو سال تکرار شد. در هر کدام از صفات مورد بررسی حداقل یک ‭QTL ‬نسبتا بزرگ اثر روی کروموروم 6 شناسایی گردید‭. QTL ‬های دارای اثر افزایشی اصلی و اپیستازی با تجزیه ‭QTL ‬با مدل ترکیبی بر اساس مکان یابی فاصله ای مرکب شناسایی شدند. در مجموع پانزده ‭QTL ‬دارای اثر افزایشی اصلی برای 8 صفت مورد بررسی بوسیله این روش شناسایی گردید که اغلب آنها روی کروموزوم 6 قرار داشتند و توسط روش مکان یابی فاصله ای مرکب فراگیر در یک یا دو سال نیز شناسایی شده بودند. در برخی از ‭QTL ‬های شناسایی شده اثر متقابل ‭QTL ‬ا محیط معنی دار بود‭. QTL‬های دارای اثرات اپیستازی نیز در تمامی صفات مورد بررسی شناسایی گردید. بیشترین ‭QTL ‬های دارای اثرات اپیستازی در صفت پس روی چسبندگی شناسایی شد که توانستند ‮‭23/86‬ درصد از تنوع فنوتیپی این صفت را کنترل کنند. به طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اغلب صفات موثر در کیفیت پخت و خوراک برنج توسط نواحی ژن های واکسی و آلکالین روی کروموزوم 6 کنترل می شدند و از اینرو نشانگرهای همبسته با این دو جایگاه ژنی می توانند در برنامه های انتخاب به کمک نشانگرهای ملکولی مورد استفاده قرار گیرند. برای هر صفت حداقل یک ‭QTL ‬جدید که قبلا گزارش نشده بود، برای اولین بار در این تحقیق شناسایی شد. واژه های کلیدی: برنج، خصوصیات چسبندگی دانه، مکان یابی‭QTL‬، نشانگر ریزماهواره.