معرفی رقم هیبرید متحمل به خشکی ‭SBSI016 (‬پایا) و مقایسه آن با ارقام رایج منطقه

محدودیت های منابع آبی، تولید محصولات زراعی از جمله چغندرقند را در سال های اخیر تحت تاثیر قرار داده است. به طوری که وقوع تنش خشکی در مراحل مختلف رشد، باعث کاهش عملکرد ریشه این محصول و در نتیجه کاهش درآمد زارعین می شود. یکی از موثرترین روش های کاهش خسارت تولید در شرایط تنش خشکی اصلاح ارقامی است که قدرت تحمل به خشکی را داشته و در شرایط محدودیت آب کاهش عملکرد کمتری داشته باشند. بدین منظور و با هدف تهیه رقم متحمل به خشکی، موسسه تحقیقات چغندرقند موفق شد در سال ‮‭1393‬ اولین رقم متحمل به خشکی را به نام صپایا اصلاح و معرفی کند. این طرح با هدف ارزیابی سازگاری منطقه ای رقم هیبرید مقاوم به خشکی پایا با رقم شاهد نوودرو در اراضی شهرستان آبیک واقع در محدوده جغرافیایی استان قزوین در قالب طرح تحقیقی ترویجی با دو تیمار ارزیابی مقاومت به تنش خشکی و مقایسه آن با رقم شاهد رایج نودورو در سال ‮‭1394‬ اجرا شد. در این طرح، پس از کاشت و آبیاری محصول در یک قطعه یک هکتاری (به صورت نیم هکتار تیمار کم آبیاری و نیم هکتار شاهد) و استقرار بوته، دوره تنش ‮‭40‬ روزه به هر دو قطعه داده شد. از آن پس قطعه تیمار به دو بخش تقسیم و یک بخش از قطعه تیمار با دور آبیاری دو برابر(‮‭24‬ روز یک بار) دور معمول آبیاری شد. نتایج نشان داد عملکرد ریشه، شکرخام و شکر سفید رقم نوودورو (به ترتیب معادل 6/،‮‭19/0 93‬ و ‮‭16/8‬ تن در هکتار) در مقایسه با رقم پایا در شرایط آبیاری معمول (‮‭12‬ بار آبیاری طی فصل رشد) (به ترتیب معادل 6/،‮‭13/02 81‬ و ‮‭10/27‬ تن در هکتار) و رقم پایا در شرایط تنش (به ترتیب معادل 0/،‮‭13/26 76‬ و ‮‭11/29‬ تن در هکتار) به ترتیب حایز برتری معادل 2/،‮‭43/3 23‬ و ‮‭48/8‬ درصد بود. با عنایت به هدف این مطالعه و متاسفانه به واسطه عدم اعمال تنش کم آبیاری در قطعه موردکاشت با رقم خارجی توسط کشاورز، این امکان که بتوان نحوه واکنش رقم خارجی و ایرانی را نسبت به کم آبیاری سنجید فراهم نشد. به هرحال، مقایسه رقم پایا در دو شرایط تنش کم آبیاری و آبیاری نرمال نشان داد که با اعمال تنش، در عین حال که به میزان ‮‭42‬ درصد در مصرف آب آبیاری صرفه جویی شد، عملکرد شکرخام معادل دویست کیلوگرم در هکتار نیز افزایش یافت. با درنظر گرفتن کارآیی تولید محصول ریشه و شکرخام نتایج نشان داد که رقم خارجی نودورو به ازای هر بار آبیاری به ترتیب معادل ‮‭7/8‬ و ‮‭1/6‬ تن در هکتار ریشه و شکرخام تولید کرده است. این مقدار برای رقم پایا در شرایط آبیاری نرمال به ترتیب معادل ‮‭6/8‬ و ‮‭1/1‬ تن در هکتار بوده است اما در شرایط کاهش تعداد دفعات آبیاری از ‮‭12‬ به هفت مرحله، کارآیی تولید محصول ریشه و شکرخام به ترتیب به ‮‭10/9‬ و ‮‭1/9‬ تن در هکتار ارتقا یافته است. ازآنجایی که، رقم صپایا برای شرایط کم آبیاری اصلاح و معرفی شده است، نتایج این تحقیق در شرایط زارع نشان می دهد که رقم اصلاح شده واجد توانایی های ژنتیکی ارزشمندی جهت کاشت در شرایط خشکی است. از سوی دیگر با عنایت به این واقعیت که می توان با مقدار آب مشخص و تنها با انتخاب این رقم، سطح کشت را تا ‮‭40‬ درصد افزایش داد، بنابراین، کاهش عملکرد محصول ریشه (‮‭23‬ درصد) و شکرخام (‮‭43‬ درصد) کاملا میسر خواهد بود. 2. واژه های کلیدی پروژه تحقیقی ترویجی، تنش خشکی، چغندرقند، رقم پایا، قزوین، کم آبیاری.