بررسی استراتژی های استقرار نظام تجاری سازی دستاوردهای فناورانه در مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی

تجاری سازی فناوری یک فرایند هزینه بر و زمان بر با نتایج غیرمطمین و غیرمشخص است و نیازمند فرایندها و سامانه های اداری و علمی نهادینه و اثربخش است. همگام با سیاست های ملی کشور در افزایش بهره وری نظام آموزشی و پژوهشی، و همزمان با کاهش اعتبارات دولتی، حرکت به سوی تجاری سازی یافته های پژوهشی و تولید فناوری های قابل عرضه در بازار در مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت. در عین حال، برخی نتایج پژوهشی این مراکز بعضا از مراجع ذیصلاح گواهینامه ثبت اختراع و اکتشاف کسب کرده اند ولی کمتر به مرحله تجاری سازی رسیده اند. با وجود سیاست ها، برنامه ها و ابلاغ بخشنامه هایی در زمینه مالکیت فکری و تجاری سازی، مشکلاتی در مسیر نهادینه سازی و اجرای فرایندهای تجاری سازی دانش و فناوری در مراکز یاد شده وجود دارد و داده های علمی لازم برای رفع آنها وجود ندارد. بنابر این، مسیله اصلی تحقیق نیز نبود دانش و اطلاعات علمی در خصوص نحوه استقرار و نهادینه سازی نظام تجاری سازی دستاوردهای فناورانه و حرکت مراکز در این مسیر می باشد. تحقیق با روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شد. اعتبار پرسشنامه با استفاده از پانل متخصصان و پایایی آن نیز از طریق آزمون کرونباخ آلفا بین 0.837 تا 0.975 تعیین شد. نتایج تحقیق موید آن بود که به ترتیب عوامل «انگیزشی-رفتاری» (Mean=4.006)، «ساختاری- تشکیلاتی» (Mean=4.005) و «زمینه ای- محیطی»(Mean=3.9) بیشترین نقش را در استقرار این نظام در مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی دارند. از طرفی نتایج تحلیل سوات نشان داد که در استقرار نظام تجاری سازی در مراکز در محیط درونی، "ضعف ها" و در محیط بیرونی "تهدیدها"، غالبیت داشته و راهبردهای استقرار و نهادینه سازی نظام تجاری سازی در این مراکز در محدوده راهبردهای تدافعی قرار دارد. از طرفی، میزان دانش و آگاهی های مدرسین و محققین مورد مطالعه در زمینه 20 حوزه مرتبط با «تجاری سازی دستاوردهای فناورانه» کمتر از حد متوسط است(Mean=2.8). در همین راستا، «توسعه فرصت های مطالعاتی محققین و مدرسین مراکز»، «ایجاد بانک اطلاعاتی سرمایه گذاران در طرح های فناورانه بخش کشاورزی»، «افزایش تعاملات بین المللی مراکز با دانشگاه ها و واحدهای تحقیقاتی سایر کشورها»، «ایجاد کلینیک مشاوره برای ارایه مشاوره به دانشجویان، مدرسین و محققین مراکز برای توسعه قابلیتهای آنها جهت تولید دستاوردهای فناورانه و نحوه تجاری-سازی آنها»، «ایجاد کمیته «ایده و خدمات فناوری تا بازار» در واحد تجاری سازی مراکز»، «تقویت زیرساخت های فنی توسعه فناوری» و «تسهیل برگزاری برنامه های ایده تاب(استارت آپ) استانی و ملی جهت معرفی و تجاری سازی ایده ها و دستاوردهای فناورانه کشاورزی توسط مراکز» از اهم راهبردها و راه کارهای استقرار و نهادینه سازی نظام تجاری سازی دستاوردهای فناورانه در مراکز می-باشند. نتایج تحلیل عاملی نیز نشان داد که پنج عامل در مجموع حدود 75 درصد واریانس راهبردها و راهکارهای فوق را تبیین نموده اند که در این میان، عامل های «توسعه قابلیت های تجاری سازی مدرسین، محققین، دانشجویان و دانش آموختگان مراکز و زیرساخت های فناوری» و «گروه گرایی و تعاملات علمی مراکز با موسسات آموزشی- پژوهشی داخلی و خارجی» در اولویت قرار دارند.کلمات کلیدی: نظام تجاری سازی، دستاوردهای فناورانه، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، یافته های پژوهشی، استراتژی