مدل ساختاری پرخاشگری در نوجوانان: نقش مستقیم و غیرمستقیم هوش اخلاقی با میانجی گری هیجان خواهی

پرخاشگری هم از منظر آسیب های فردی و هم از منظر خانوادگی و اجتماعی مسیله ای مهم است و نسبت به سایر گروه سنی، در نوجوانان شایع تر است که عواملی مختلف مانند سطح رشد اخلاقی و تمایلات فرد برای جستجوی تنوع و تازگی هیجاناتی که تجربه می شود، می تواند بر آن تاثیر بگذارد. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط ساختاری میان هوش اخلاقی و پرخاشگری نوجوانان با توجه به نقش میانجی گر هیجان خواهی صورت گرفت. پژوهش حاضر دو فرضیه را مورد آزمون قرار داد: ابتدا این که، هوش اخلاقی بر پرخاشگری اثر منفی دارد و دوم، هوش اخلاقی با میانجی گری هیجان خواهی بر پرخاشگری اثر منفی دارد. روش: پژوهش حاضر از طرح های همبستگی مبتنی بر مدل یابی معادلات ساختاری جهت بررسی اثر علی استفاده کرد. جامعه ی آماری پژوهش، دانش آموزان پسر مقطع دبیرستان 15 تا 18 سال شهرستان زرند (استان کرمان) بودند و 251 دانش آموز به عنوان نمونه ی پژوهش با روش دردسترس از میان دانش آموزان دبیرستان های امام، علامه طباطبایی و شاهد، دبیرستان های فنی و حرفه ای مصباح و طالقانی، و دبیرستان غیرانتفاعی آیت الله خامنه ای و کاردانش محلاتی، انتخاب گردیدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه پرخاشگری باس و پری، پرسشنامه هوش اخلاقی لنینک و کیل و پرسشنامه هیجان خواهی زاکرمن استفاده شد. داده های گردآوری شده جهت غربالگری اولیه و تحلیل نهایی، با استفاده از نرم افزارهای 23-Spss و 80/8-Lisrel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا مفروضه های آزمون پارامتریک معادلات ساختاری شامل بررسی داده های پرت، بررسی و مدیریت داده های گمشده (با روش جایگزینی داده های گمشده با میانگین متغیر)، ارزیابی نرمال بودن با محاسبه چولگی و کشیدگی، بررسی مفروضه ی هم خطی چندگانه، بررسی شد. پس از بررسی و تایید شدن مفروضه های معادلات ساختاری، برازش مدل اندازه گیری بررسی، و مورد نیاز اصلاح و در نهایت، برازش مدل اندازه گیری تایید شد. سپس، مرحله ی اجرای آزمون نهایی مدل ساختاری جهت بررسی فرضیه ها، اجرا شد و شاخص های برازش مدل ساختاری نشانگر برازش مناسب مدل بود. یافته ها: یافته های حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که هوش اخلاقی با ضریب استاندارد 15/0- بر هیجان خواهی (05/0> P) و با ضریب استاندارد 16/0- بر پرخاشگری (05/0> P) اثر می گذارد. همچنین، هیجان خواهی با ضریب استاندارد 38/0 بر پرخاشگری (01/0> P) اثر می گذارد. افزون بر این، بررسی میزان واریانس تبیین شده ی متغیر پرخاشگری توسط مدل حاضر (بر اساس هوش اخلاقی به صورت مستقیم و با میانجی گری هیجان خواهی) نشان داد که 19 درصد از پرخاشگری توسط این مدل تبیین می شود. نتیجه گیری: در مجموع به نظر می رسد که افزایش هوش اخلاقی با کمک به بهبود تعاملات بین فردی، بخشش دیگران و صداقت و دلسوزی نسبت به دیگران، میزان خشم و پرخاشگری فرد نسبت به دیگران را کاهش می دهد. همچنین، هوش اخلاقی با شکل دادن روابط مناسب و بهبود بازخوردهای فرد نسبت به مخالفت دیگران در مقابل تمایلات هیجان خواهانه ی او، نگرش کارآمدتری را در فرد نسبت به تمایلات و تعاملاتش شکل می دهد. در نتیجه، افزایش هوش اخلاقی با تاثیر بر کاهش هیجان خواهی، به کاهش پرخاشگری نیز کمک می کند. بنابراین، با توجه به نتایج پژوهش و با در نظر گرفتن اینکه هوش اخلاقی قابل آموزش است پیشنهاد می گردد برای کمک به تعدیل هیجان خواهی نوجوانان و وارد کردن آنان در مسیرهای صحیح رفتاری و برای کمک به بهبود پرخاشگری نوجوانان، دوره های آموزش هوش اخلاقی برای نوجوانان برگزار گردد.

کلیدواژه ها:

پرخاشگری ، هوش اخلاقی ، هیجان خواهی ، نوجوانان