بررسی و مقایسه دیدگاه های فلسفی و آرای تربیتی خواجه نصیرالدین طوسی وژان ژاک روسو

هدف از نگارش این مقاله، بررسی و مقایسه آرای فلسفی و تربیتی خواجه نصیرالدین طوسی و ژان ژاک روسو است. روش بررسی و مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد: در دیدگاه خواجه طوسی انسان دارای دو بعد جسم و روح است و ضمن اعتقاد به ارتباط میان جسم و نفس ، نفس را حقیقت انسان و وجود نفس و عقل و اراده را وجه تمایز انسان نسبت به دیگر حیوانات می داند. مبدا شناخت آدمی قوه ناطقه اوست که مبدا فکر، تمییز و شوق نظر در حقایق امور است. خواجه طوسی درباره ارزش و ضد ارزش اخلاقی ، فضیلت را حد وسط و اعتدال و منحصر در اجناس چهارگانه دانسته است و رذیلت را افراط یا تفریط در قوای سه گانه نفس معرفی کرده است. اما درباره رذیلت اخلاقی،رای تازه ای را طرح کرده است. دیگران رذیلت اخلاقی را تنها، بیرون آمدن از حد اعتدال و رفتن به سوی افراط یا تفریط تلقی کرده اند. ولی وی مبدع این نکته دقیق است که این دو نوع، خروج و انحراف کمی( مقداری) از اعتدال در قواست، و نوعی دیگر از انحراف، ناشی از خلل و نقصان کیفی است که آن را ردایت می نامند. به زعم روسو، آدمی از جسم و روح ترکیب شده و آنچه او را از موجودات زنده دیگر متمایز می سازد روح اوست که منشا الهی دارد. انسان دارای عقل و وجدان است که با عقل خود طبیعت و خدا را می شناسد و با وجدان به خیر و شر پی می برد. انسان در اندیشه روسو وحشی پاک نهاد است. و ارزش ها از تعامل انسان با محیط بدست می آیند. مبنای معرفت شناسی مکتب طبیعت گرایی تجربه حسی است. از دیدگاه خواجه هدف اصلی تعلیم و تربیت قرب الی الله و از دیدگاه روسو حفظ طبیعت فطرتا نیک و آزاد کودک در برابر فساد محیط اجتماعی است. از نظر خواجه اصول تعلیم و تربیت شامل؛ تربیت به هنگام ، کشف استعداد، رعایت تفاوت های فردی، مخاطب مداری ، اقتداء به طبیعت، جمع علم و عمل، فراگیری و استمرار و تدریج است. در مکتب روسو طبیعت بنیاد واقعیت بوده و باید انسان را برای انسان بودن تربیت کرد و در تعلیم و تربیت نقش اساسی را به طبیعت و روش تربیت منفی داده است ولی خواجه هدف اصلی و نقش مهم تربیت را قرب خداوند می داند و عوامل دیگر وسیله ای برای نزدیکی به خدا می شناسد.

کلیدواژه ها:

آرای تربیتی ، خواجه نصیرالدین طوسی ، ژان ژاک روسو ، مبانی فلسفی ، تربیت