کاربست نقل در علم کلام از دیدگاه ابن میثم بحرانی

روش شناسی علم کلام از جمله مباحثی است که با وجود اهمیت بسیار و فواید بسزا، آثار اندکی به کشف زوایای تاریک آن پرداخته است. تبیین روش یک علم در دو مقام «هست» و «باید» صورت می گیرد. نوع نخست به اصطیاد روش های موجود و تحلیل آنها می پردازد و دیگری در راستای نیل به روش بایسته سامان می یابد. از سوی دیگر، روش کلامی را در دو قلمرو روش عقلی و نقلی باید جست وجو کرد. نوشتار حاضر به قسم دوم از مقام اول معطوف است و طرح دیدگاه حکیم، متکلم و محدث برجسته قرن هفتم، کمال الدین میثم بحرانی را مطمح نظر قرار داده است. برای این مقصود، دو رکن اصلی کلام نقلی، یعنی روش استناد به حدیث اعتقادی و روش فهم الحدیث در اندیشه بحرانی بیان گردیده و سپس به راهبردهای کلامی این روش ها در حوزه های مختلف اعتقادی اشاره شده است. روش ابن میثم در استناد به اخبار اعتقادی «وثوق مضمونی» است، نه ارزش سنجی رجالی، و روش او در استنباط کلامی، فقه الحدیث مبتنی بر معیارهای درون متنی (اصول ظهوری، بلاغی و...) و برون متنی (قطعیات دینی، نصوص هم راستا، قواعد عقلی و...) می باشد. این روش ها تاثیری عمیق در آرای کلامی او بر جای گذاشته است که نمونه ها و شواهد آن در سیطره مباحث اعتقادی قابل تامل و ملاحظه است.

کلیدواژه ها:

روش شناسی کلامی ، حدیث اعتقادی ، متن دینی ، کلام نقلی ، ابن میثم بحرانی