قواعد فلسفی و برهان تمانع در المیزان

فلسفه به عنوان علمی که از مطلق وجود بحث می کند، از جمله علومی است که همواره مورد هجمه مخالفان یا تایید موافقان بوده است. عدهای قواعد عقلی اثباتشده در این علم را فاقد حجیت و در تفسیر متون دینی بدون کاربرد میپندارند و در مقابل، عدهای آن را در عمق بخشیدن به فهم ما از آیات و روایات دخیل می دانند. علامه طباطبایی با نگارش تفسیر المیزان کاربرد فلسفه را در عمق بخشیدن به فهم ما از آیات قرآن مجید روشن ساخت. یکی از مهمترین کاربرد های این قواعد، در آیاتی مشخص می شود که به اثبات توحید با استفاده از براهین مختلف می پردازد و برهان تمانع، از جمله براهینی است که هم در آیات قرآن و هم در فلسفه مطرح شده است. این برهان با تکیه بر عدم فساد عالم، وجود آلهه های مختلف را نفی می کند. در این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی برآنیم که با بررسی این قواعد در محدوده آیات مربوط به توحید و یگانگی خداوند، به کاربرد فلسفه و قواعد آن در آیات مربوط به برهان تمانع از دیدگاه المیزان بپردازیم. علامه در تفسیر آیات مربوط از چهار قاعده فلسفی استفاده کرده است: ۱. منحصر در فرد بودن نوع مجردات؛ ۲. استحاله تخلف معلول از علت تامه؛ ۳. وحدت عددی نبودن وحدانیت در واجب الوجود؛ ۴. لزوم سنخیت بین علت و معلول.

کلیدواژه ها:

فلسفه ، تفسیر ، توحید ، برهان تمانع ، تفسیر المیزان ، قواعد فلسفی