باران ربایی درختان کاج تهران (Pinus eldarica) و سرو نقره ای (Cupressus arizonica) در جنگل کاری منطقه خشک (مطالعه موردی: بیارجمند، شاهرود)

این پژوهش با هدف اندازه گیری و مقایسه مقادیر اجزاء بارش (تاج بارش و باران ربایی) در تک درختان کاج تهران (Pinuseldarica) و سرو نقره ای (Cupressus arizonica) که در جنگل کاری مناطق خشک کشور مورد استفاده قرار می گیرند، انجام شد. این مطالعه در شهر بیارجمند واقع در ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شاهرود که میانگین سالیانه بارندگی و درجه حرارت آن به ترتیب ۱۲۷ میلی متر و ۱۶ درجه سانتی گراد می باشد، انجام شد. میزان بارندگی کل با استفاده از سه عدد جمع آوری کننده باران که در یک فضای باز نصب شده بودند، اندازه گیری گردید. برای اندازه گیری میزان تاج بارش، از هر گونه پنج اصله درخت انتخاب شد و تعداد هشت عدد جمع آوری کننده در زیر هر درخت نصب گردید. مقدار باران ربایی از تفاضل بارندگی کل و تاج بارش محاسبه شد. در طول شش ماه اندازه گیری از فروردین تا شهریورماه ۱۳۸۸، ۱۲ مورد بارندگی با مجموع عمق ۹/۳۷ میلی متر اندازه گیری گردید. از این مقدار، ۲/۱۷ میلی متر (۴/۴۵ درصد از بارندگی کل دوره مطالعه) سهم باران ربایی کاج تهران و ۳/۱۲ میلی متر (۴/۳۲ درصد از بارندگی کل دوره مطالعه) سهم باران ربایی سرو نقره ای بود. مقدار باران ربایی برای هر بارندگی به طور میانگین ۶۸ درصد (۴/۱ میلی متر از هر بارندگی) برای کاج تهران و ۵۵ درصد (۱ میلی متر از هر بارندگی) برای درختان سرو نقره ای محاسبه شد. بین میزان بارندگی کل و باران ربایی، رابطه مثبت و قوی برای هر دو گونه کاج تهران (۹۴/۰ =R۲) و سرو نقره ای (۸۷/۰ =R۲) مشاهده گردید. در هر دو گونه، با افزایش مقدار بارندگی کل، میزان باران ربایی نیز افزایش یافت، حال آن که نسبت باران ربایی به بارندگی کل، کاهش نشان داد. باران ربایی تاج پوشش درختان در جنگل کاریهای مناطق خشک، سهم زیادی از بارندگی را به خود اختصاص می دهد، بنابراین لازم است در مطالعه تراز آبی این مناطق مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

afforestation ، arid zone ، Cupressus arizonica ، PINUS ELDARICA ، rainfall interception