آلودگی فلزات سنگین در ذرات غبار خیابانی شهر تهران در سال ۱۳۹۷: ارزیابی غنای فلزی و درجه آلودگی

زمینه و هدف: غبار خیابانی یک واسطه زیست محیطی با ترکیب پیچیده در مناطق شهری است. فلزات سنگین در غبار خیابانی برای مدت طولانی باقی مانده و در اتمسفر بازتعلیق می شوند. هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی غنای فلزی و درجه آلودگی فلزات سنگین در غبار خیابانی شهر تهران بود. مواد و روش ها: نمونه های غبار از ۹ نقطه از شهر تهران در سال ۱۳۹۷ برداشت شد. فلزات سنگین (کادمیوم، کروم، سرب، روی، آهن و آلومینیوم) در غبار خیابانی با استفاده از دستگاه ICP-MS آنالیز شد. غنای فلزات و درجه آلودگی با استفاده از شاخص های فاکتور غنی شدگی (EF)، انباشت زمینی (Igeo)، درجه آلودگی (Cd) و درجه آلودگی اصلاح شده (mCd) تعیین شد. از آزمون های همبستگی پیرسون (PC) و تجزیه خوشه ای سلسله مراتبی (HCA) نیز برای تحلیل استفاده شد.  یافته ها: روند میانگین غلظت عناصر به صورت آلومینیوم (۵۴/۵۳۴۸۶= )> آهن (۰۷/۴۶۵۳۵= )> روی (۱۴/۶۳۸= )> سرب (۳۳/۲۰۰= )> کروم (۹۴/۱۱۱= )> کادمیوم (۴۹/۰= ) میلی­گرم بر کیلوگرم بود. بالاترین غنی شدگی فلزی ناشی از عناصر سرب و روی بود. شاخص انباشت زمینی عناصر در ذرات غبار خیابانی نیز نشان داد که عناصر کادمیوم و سرب بالاترین مقادیر را دارا بودند. شاخص های درجه آلودگی نیز سطوح بالای آلودگی را در غبار خیابانی نشان دادند. همبستگی معنی داری بین عناصر روی با کروم و سرب و عناصر سرب با کادمیوم مشاهده شد. همبستگی منفی معنی داری نیز بین رطوبت نسبی با غلظت عناصر سرب و روی مشاهده شد. خوشه بندی عناصر نیز نشان داد که عناصر سرب، روی، کروم و کادمیوم دارای منابع انسانی و عناصر آهن و آلومینیوم دارای منابع طبیعی انتشار هستند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که غبار خیابانی شهر تهران دارای درجه آلودگی بالایی است. لذا این محیط واسطه می تواند آثار منفی قابل توجهی داشته باشد. بنابراین پایش مداوم غبار خیابانی ضروری است.

کلیدواژه ها:

Street dust ، Heavy metal ، Metal richness ، Degree of contamination ، Tehran ، غبار خیابانی ، فلزات سنگین ، غنای فلزی ، درجه آلودگی ، تهران