تبیین نقش عوامل ژئوپلیتیکی بر استقرار رژیم حقوقی دریای خزر

خزر، دریای بسته​ای است که تاکنون رژیم حقوقی آن تعیین نشده است. مشکل اصلی عدم استقرار رژیم حقوقی خزر، ریشه در شرایط جغرافیایی آن دارد. کنوانسیون ۱۹۸۲، استقرار رژیم حقوقی دریاهای بسته را در اختیار کشورهای  ساحلی گذاشت. عدم اتفاق آراء در چگونگی تحدید حدود، خزر را به یکی از مناطق بحرانی تبدیل کرد. شرایط خاص ژئوپلیتیکی بعد از فروپاشی شوروی، زمینه ساز قلمروسازی، حوزه نفوذ، رقابت بین قدرتهای منطقه​ای و فرامنطقه​ای گردید. هرگونه توافقات و همکاری​های منطقه​ای از جمله تعیین رژیم حقوقی را به چالش کشید و توانست آن را به تاخیر بیاندارد. تحقیق حاضر نیز بر آن است تا نقش شرایط ژئوپلیتیکی را به​عنوان یکی از عوامل جغرافیایی تاثیرگذار در استقرار رژیم حقوقی دریای خزر مورد بررسی قرار دهد. مولفه­های ژئوپلیتیکی می­توانند در تعیین مرز دریایی و دستیابی بیشتر به مناطق دریایی تاثیرگذار باشند. این مولفه​ها شامل الگوی روابط درون منطقه­ای، قلمروسازی، حوزه نفوذ، رقابت، حضور و تهدیدات قدرت­های منطقه​ای و فرامنطقه­ای باشند که مطابق با کنوانسیون ۱۹۸۲ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به​دست آمده نشان می​دهد که بهره برداری از منابع هیدروکربن و انتقال آن موجب حضور کشورهای فرامنطقه ای با علایق اقتصادی و استراتژیک متفاوت، در منطقه خزر شد. کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان به جهت عدم اعتماد به قدرت​های منطقه​ای و ترس از آنها خواهان حضور قدرت​های فرامنطقه​ای، در ابعاد سیاسی، نظامی، اقتصادی می​باشند و قدرت​های منطقه​ای (ایران و روسیه) حضور قدرت​های فرامنطقه​ای بویژه آمریکا را موجب تهدید حوزه نفوذ خود قلمداد می​کنند و در پی رقابت با آنها بر آمده​اند.

کلیدواژه ها:

دریای خزر ، رژیم حقوقی ، عوامل جغرافیایی ، شرایط ژئوپلیتیکی ، کنوانسیون ۱۹۸۲