تشکیل و تکامل خاک های رخنمون شده مناطق باستانی کنارصندل و دقیانوس در شهر جیرفت، استان کرمان

خاک­ها به­عنوان اجزای مهمی از مکان­های باستانی تشخیص داده می­شوند و عموما به­عنوان نشان­گرهای چینه­شناسی مورد استفاده قرار می­گیرند. هدف از این مطالعه، بررسی میکرومورفولوژی و کانی­شناسی رس بخشی از مکان­های باستانی دقیانوس و گورستان­های باستانی کنارصندل (بستر قدیم و جدید هلیل­رود) و ترکیب اطلاعات به­دست آمده در زمینه خاک­شناسی و باستان­شناسی و نیز هم­پوشانی مناسب اطلاعات به­منظور شناخت بهتر وقایع گذشته می­باشد. به همین منظور تعداد سه خاک­رخ در نقاط باستانی منطقه حفر شد و پس از نمونه­برداری از اعماق مختلف، آزمایش­های فیزیکی و شیمیایی، میکرومورفولوژی و کانی­شناسی رسی روی آنها انجام گرفت. در بررسی نتایج کانی­شناسی رس، وجود کانی­های کائولینیت، ایلیت، کلریت، اسمکتیت و پالی­گورسکیت تایید شد. نتایج میکرومورفولوژی، حضور نوعی فسیل جلبک کاروفیت که نشان­دهنده محیط آب شیرین تا لب شور در عصر دونین تا حال حاضر می­باشد را در خاک­رخ دقیانوس نشان داد. هم­چنین بررسی مقاطع نازک، وجود بلورهای گچ عدسی شکل و به­صورت صفحات درهم قفل شده در خاک­رخ­های کنار صندل، به­ویژه بستر جدید هلیل­رود و عدم وجود گچ در خاک­رخ دقیانوس را تایید کردند. این موضوع می­تواند به­دلیل تاثیرپذیری منطقه کنار صندل از سازندهای نئوژن و گچی بالادست و رژیم بالارونده آب زیرزمینی باشد. وجود پوشش­های قوی رس و کلسیت در اطراف حفرات، به­ترتیب نشان­گر شرایط تکامل بالاتر در خاک­رخ دقیانوس و بستر جدید هلیل­رود بود. احتمالا به­دلیل تاثیرات هلیل­رود بر بستر قدیم خود در طی زمان­های طولانی، تکامل پایین­تر این خاک­رخ در منطقه مشاهده شد. نتایج رده­بندی خاک در منطقه باستانی دقیانوس، وجود افق آرجیلیک که نشان­دهنده بیشتر بودن رطوبت قابل دسترس در گذشته است را اثبات نمود.

کلیدواژه ها:

آرجیلیک ، باستان شناسی ، رده بندی ، میکرومورفولوژی ، هلیل رود