تحلیل انتقادی و بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان بیژن و منیژه: الگوی جامعه شناختی معنایی ون لیوون (۲۰۰۸)

یکی از انواع رویکردهای تحلیلی متون، رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی ون­­لیوون است. این رویکرد دارای دو مولفه اصلی حذف و اظهار است که هرکدام دارای زیرمولفه های مختلفی هستند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چگونگی تحقق مولفه های حذف، شامل پنهان سازی وکمرنگ سازی و برخی از مولفه های اظهار، شامل تشخص زدایی، طبقه بندی، تشخص بخشی، منفعل سازی، جنس­ ارجاعی و زیرمولفه های مربوط به هریک از آنها در بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان «بیژن و منیژه» از شاهنامه فردوسی است. در این راستا، انواع جملات این اثر تعیین و شمارش شده ­اند. سپس، بسامد کاربرد، درصد و سطح معناداری هر یک از مولفه ها و زیرمولفه های مربوط به آنها از طریق تحلیل آماری و آزمون خی­ دو سنجش شده است. نتایج  پژوهش نشان می­ دهند که شاعر از تمام مولفه ها ی گفتمانی حذف و اظهار موردنظر در این داستان استفاده کرده­ است. به علاوه، بر اساس نتایج آزمون خی­ دو، بین بسامد کاربرد مولفه های اصلی بررسی شده در قیاس با یکدیگر و نیز، بین زیرمولفه های مربوط به هر مولفه اصلی رابطه­ ا­ی معنادار وجود دارد. تحلیل نتایج مولفه های حذف نشان می دهد که شاعر تمایلی به بازنمایی کارگزاران اجتماعی به صورت پنهان ندارد. همچنین، نتایج مولفه های موردبررسی اظهار نشان می­ دهند که شاعر با به کارگیری زیرمولفه ارزش­ دهی مثبت و منفعل ­سازی تاثیرپذیر مستقیم سعی دارد کارگزاران اجتماعی را اثرگذار و دارای ارزش مثبت بازنمایی کند. به­ علاوه، در بسیاری از جملات کارگزاران اجتماعی از طریق ارجاع به گفته ها، ویژگی های ظاهری و یا به کارگیری استعاره ها و تشبیهات بازنمایی می شوند.

کلیدواژه ها:

کارگزاران اجتماعی ، حذف ، اظهار ، الگوی ون لیوون ، داستان «بیژن و منیژه»