نقش بلاکینگ در رخداد سرماهای فرین ایران

ژانویه‎ی سال‎های ۱۹۶۴ و ۲۰۰۸، سردترین روزها را در طول تاریخ ثبت داده‎های هواشناسی در کشور داشته‎اند. برای تبیین ویژگی‎های آماری و همدیدی این دو ماه، دمای حداقل همه‎ی ایستگاه‎های کشور از سایت سازمان هواشناسی کشور، برای ژانویه ۱۹۶۴ و ۲۰۰۸ استخراج شد. بررسی نوسان دما در دوره‎ی (۱۹۶۴-۲۰۰۵)، نشان داد که بیشینه‎ی نا‎هنجاری منفی دما در طی دوره‎ی ۵۰ ساله، در روزهای ژانویه‎ی این دو سال رخ داده است. با بررسی نمره‎ی استاندارد، تعدادی از روزهای بسیار سرد برای مطالعه‎ی علت همدیدی سرما انتخاب شدند. برای بررسی سامانه‎های همدیدی موثر در سرماهای مذکور، نقشه‎های میانگین فشار سطح دریا و سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال از سایت NCEP/NCAR دریافت و بررسی شدند. با وارسی نقشه‎ها، مشخص شد که سامانه غالب در این دو ماه، پدیده‎ی بلاکینگ بوده است. این پدیده، شرایط همدید مناسبی را برای فرارفت هوای سرد بر روی کشور فراهم کرده است. ازجمله پیامدهای این شرایط، تداوم سرمای شدید بر روی ایران و مناطق همجوار است. مقایسه‎ی دو سامانه‎ی بلاکینگی مشخص کرد که بلاکینگ ژانویه‎ی سال ۱۶۹۴ از نوع امگاو بلاکینگ سال ۲۰۰۸ از نوع دوقطبی بوده است. شاخص شدت بلاکینگ نیز نشان از شدت بیشتر الگوی امگای روزهای ۲۵-۲۱ ژانویه‎ی سال ۱۹۶۴، نسبت به الگوی دوقطبی روزهای ۲۰-۱۶ ژانویه‎ی سال ۲۰۰۸ دارد. موقعیت قرارگیری سامانه بلاکینگ نیز از مهم‎ترین عوامل در وقوع سرمای دو ژانویه بوده است. داده‎های دمای کمینه نیز، بیانگر شدت بیشتر الگوی امگا در طول استقرار خود در ژانویه‎ی سال ۱۹۶۴است که بیشترین افت دما را در سراسر کشور در پی داشته است.

کلیدواژه ها:

الگوی امگا ، سرمای ژانویه ، شاخص شدت بلاکینگ ، فرارفت هوای سرد ، نا‎هنجاری دمای حداقل