مکانیابی تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی با استفاده از تصمیم گیری چند معیاره در محیط GIS (مطالعه موردی: دشت بیرجند)

دشت بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی با مساحت حدود ۳۴۲۵ کیلومتر مربع به دلیل شرایط اقلیمی نامناسب و شدت تبخیر، فاقد منابع آب سطحی قابل توجه بوده و جز تعدادی شاخه رودخانه ای کوچک که جریان دائمی دارند در سایر شبکه های رودخانه ای، جریان آب فصلی و عمدتا دوره ای و کم دوام است لذا منابع آب زیرزمینی مهم ترین ذخایر آب قابل استحصال در این محدوده به شمار می روند. آب های زیرزمینی در فعالیت های اقتصادی نقش اساسی دارند و ذخیره سازی آب در مخازن زیرزمینی از لحاظ اقتصادی سرمایه گذاری کمتری را می طلبد. با این حال تقاضاهای رو به ازدیاد برداشت های بیش از ظرفیت مجاز موجب کسری مخزن در آبخوان های آبرفتی در سطح تمام دشت های استان گردیده است و منجر به کاهش سطح آب سفره های زیرزمینی شده است. از آنجا که در این محدوده بارش ها اغلب ناچیز و گاه به صورت سیلاب های مخرب ظاهر می شوند، می توان از عملیات تغذیه مصنوعی آب ‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های زیرزمینی به عنوان یک راهکار مناسب جهت استفاده بهینه از سیلاب ها و پایداری سفره های آب زیرزمینی استفاده کرد. در انجام عملیات تغذیه مصنوعی، انتخاب معیارها و روش مناسب برای تعیین بهترین مکان ها دارای اهمیت بالایی می باشد. در این مقاله از دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و ترکیب خطی وزنی در محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. با انتخاب دشت بیرجند به عنوان مطالعه موردی معیارهای شیب، گسل، پتانسیل سیل خیزی، کاربری اراضی، منابع آبی، سکونتگاه ها و کیفیت آب جهت انتخاب محل های مناسب تغذیه مصنوعی در نظر گرفته شد. نقشه توانمندی تغذیه مصنوعی بر طبق شکستگی های طبیعی به ۵ طبقه تناسب تقسیم شد. نتایج نشان می دهد که ۹۳/۱۴۸ کیلومتر مربع در طبقه بسیار نامناسب، ۷۳/۳۳۹ کیلومتر مربع در طبقه نامناسب، ۴۹/۴۵۳ کیلومتر مربع متوسط، ۸۳/۲۲۲ کیلومتر مربع مناسب و ۵۳/۱۴۲ کیلومتر مربع از مساحت محدوده مورد مطالعه بسیار مناسب می باشد.

کلیدواژه ها:

Weighted linear combination ، Artificial feeding ، Birjand plain ، GIS ، Analytical hierarchy process ، Site selection ، ترکیب خطی وزنی ، تغذیه مصنوعی ، دشت بیرجند ، سیستم های اطلاعات جغرافیایی ، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ، مکان­یابی