ارزیابی ریسک تهاجمی گونه های ماهیان غیربومی با استفاده از مدل AS-ISK در رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر

سابقه و هدف: گونه های غیربومی یکی از تهدیدهای مهم برای تنوع زیستی محسوب می شوند. برخی از گونه های ماهیان غیربومی اثرات سوء زیست محیطی داشته و به­ عنوان ماهیان مهاجم شناخته می شوند. رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر که مامن و زیستگاه طیف وسیعی از ماهیان بومی و تجاری هستند. مدل های ارزیابی ریسک تهاجمی گونه های ماهیان غیربومی برای شناسایی گونه های غیربومی با توان بالای تهاجمی و به­ عنوان ابزاری برای کمک تصمیم گیران و سیاست گذاران استفاده می شود. هدف این تحقیق واسنجی و بررسی کارآمدی مدل  (AS-ISK) Aquatic Species Invasiveness Screening Kitدر ارزیابی خطر ریسک گونه های ماهیان غیربومی رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر است.مواد و روش ها: از ابزار ارزیابی ریسک تهاجمی آبزیان (AS-ISK) برای ارزیابی گونه های ماهیان غیربومی که ممکن است توان بالای مهاجم شدن در رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر را داشته باشند استفاده شده است. ۱۵ گونه از ماهیان غیربومی موجود در منطقه ارزیابی ریسک ارزیابی شدند که ۱۴ گونه آن موجود و یک گونه آن به ­عنوان گونه افق در منطقه ارزیابی ریسک بودند . با استفاده از روش های آماری اعداد ریسک حاصل از ارزیابی ریسک توسط هر ارزیاب با هم مقایسه شدند. حد آستانه مدل با روش آنالیز منحنی راک تعیین شد. همچنین برای تطابق اقلیمی منطقه ارزیابی ریسک و گستره بومی ماهیان غیربومی از سیستم طبقه بندی اقلیمی Köppen-Geiger استفاده شده است.نتایج و بحث: ارزیابی ریسک گونه های ماهیان غیربومی در منطقه ارزیابی منجر به شناسایی ۷۳% گونه ها به­ عنوان ماهیان با توان بالای تهاجمی شد. بیشترین عدد ریسک در مدل AS-ISK برای گونه هایCarassius auratus  و Carassius gibelio و کمترین برای Anguilla anguilla به­ دست آمد. تفاوت معنی داری از نظر آماری بین متوسط عدد ریسک دو ارزیاب وجود نداشت. حدآستانه برای AS-ISK و ارزیابی ریسک اصلی مدل (BRA) به ترتیب ۵/۹ و ۵/۱۱ به ­دست آمد. سطح زیر نمودار منحنی راک برای مدل AS-ISK %۱۰۰ بود که از نظر آماری، بیانگر کارآمدی مدل در ارزیابی ریسک گونه های ماهیان غیربومی در منطقه ارزیابی ریسک بوده است. ۱۱ گونه از ۱۵گونه ماهی غیربومی به­ عنوان گونه های با توان بالای تهاجمی (مهاجم) و بقیه به ­عنوان گونه غیرمهاجم در رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر شناسایی شدند. فاکتور اطمینان برای ارزیابی های گونه ها از ۶۴% تا ۷۳% متفاوت بود. تمام گونه های اولویت بندی مدیریتی شدند و در سه فهرست سیاه، خاکستری و سفید قرار گرفتند.نتیجه گیری: مدل  AS-ISKبرای شناسایی گونه های ماهیان غیربومی که ممکن است در رودخانه های حوضه جنوبی دریای خزر مهاجم شده یا شوند کارآمد بوده و می توان از این مدل برای اولویت بندی مدیریتی آن­ها بر اساس میزان ریسک و به ­عنوان ابزاری علمی در حمایت از مدیران حفاظت، تصمیم گیران و سیاست گذاران طرح های توسعه آبزی پروری در منطقه ارزیابی ریسک استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

غربالگری خطر ، AS-ISK ، گونه مهاجم ، دریای خزر