اثر مصرف روی بر دینامیک آرسنیک در خاک های آلوده و ویژگی های زراعی سه رقم برنج (Oryzasativa L.)

آرسنیک یکی از مهمترین عناصر سنگین آلوده کننده محیط زیست بوده که ثاثیر زیان­باری بر ویژگی های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه برنج دارد. یکی از راه­های کاهش اثر سوء آرسنیک استفاده از عنصر روی می­باشد. به این منظور آزمایش گلدانی در فضای آزاد به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در بهار سال۱۳۹۸در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) انجام شد. عامل­های مورد مطالعه شامل عنصر روی در سه سطح (صفر،۱۰ و ۲۰ میلی­گرم بر کیلوگرم خاک از منبع سولفات روی ۲۲ درصد)، عنصر آرسنیک در سه سطح (صفر، ۱ و ۲  میلی­گرم بر کیلوگرم خاک از منبع اکسید آرسنیک)و ارقام برنج در سه سطح شامل (هاشمی، گیلانه و قدسی) بودند. نتایج نشان داد که تمامی عامل­ها بر بسیاری از شاخص ها و صفت­های اندازه گیری شده مانند محتوای روی در خاک، محتوای روی در کاه وکلش و دانه، محتوای آرسنیک در خاک، محتوای آرسنیک در کاه وکلش و دانه، ارتفاع بوته، تعداد پنجه کل، تعداد پنجه بارور، طول خوشه، وزن هزاردانه و عملکرد دانه تاثیر معنی داری داشتند. بیشترین مقدار افزایش ارتفاع بوته، تعداد پنجه کل، پنجه بارور، طول خوشه، وزن هزاردانه و عملکرد دانه به ترتیب ۵/۱، ۴/۶۸، ۰۵/۸۵، ۵/۳۱، ۶/۶، و ۵/۵۸ درصد ناشی از مصرف خاکی ۲۰ میلی­گرم بر کیلوگرم روی و بدون کاربرد آرسنیک به ثبت رسید. از نظر محتوای روی در کاه و کلش و دانه، رقم هاشمی>رقم قدسی>رقم گیلانه به ترتیب بالاترین میزان روی را نشان دادند که رقم هاشمی و قدسی از نظر جذب روی کارآمدتر محسوب می­شوند و برای مقابله با آرسنیک متحمل­تر هستند و بیشترین میزان آرسنیک در کاه وکلش و دانه به ترتیب در ارقام گیلانه >قدسی> هاشمی مشاهده شد. بنابراین با توجه به اثر متقابل روی با آرسنیک، استفاده از عنصر روی و ارقامی با توانایی جذب روی بالا می تواند روشی مناسب برای کاهش سمیت آرسنیک در گیاه برنج باشد.

کلیدواژه ها:

برنج ، عملکرد و اجزای عملکرد ، عناصر کم مصرف ، عناصرسنگین