بررسی الگوهای فضایی خانه های تاریخی دوره قاجار (نمونه موردیها: خانه های هدایت، مقدم، کاظمی، عین الدوله، قوام السلطنه، پهلوان رزاز)

الگوی فضایی معماری خانه ها به معنی ترتیب قرارگیری و سازماندهی فضاها درکنارهم است. قاجار به چند دوره تاریخی تقسیم میشود که معماری هر یک دارای ویژگیهای متفاوتی میباشد. از مهمترین عناصر تشکیل دهنده کالبد خانه ها در این دوره ها شامل ورودی، هشتی، سردر، حیاط، ایوان، نورگیر، شاه نشین است و ویژگیهایی همچون تقارن، محوریت پله، حیاط های اندرونی و بیرونی، بدنه مشبک به وفور در آن تکرار شده است. هدف از این پژوهش شناسایی ویژگیهای الگوی فضایی خانه ها در دوره های تاریخی قاجار و مقایسه شکلی این الگوها در نمونه های انتخابی بوده است. در این پژوهش با رویکردی کیفی و در دو بخش توصیفی- تحلیلی و نیز قیاسی به بررسی الگوی فضایی معماری حاکم بر خانه های تاریخی تهران از جمله: خانه های هدایت، مقدم، کاظمی، عین الدوله، قوام السلطنه و پهلوان رزاز پرداخته و با یک مطالعه تطبیقی و قیاسی الگوهای فضایی نمونه های مورد نظر را مورد ارزیابی قرار داده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که معماری مسکونی قاجار درگذر زمان و در دوره های مختلف دستخوش تغییرات کالبدی، فضایی بوده و این تغییرات تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی و فرهنگی، از جهان سنت به تجدد و با استقرار ساختار برونگرایی بر درونگرایی همراه می باشد.

کلیدواژه ها:

دوره های تاریخی ، الگوهای فضایی-خانه های تاریخی-معماری قاجار