بررسی مکانی- زمانی کیفیت محیط زیستی در اکوتون های کوهپایه ای فلات مرکزی ایران با کاربرد متریک های اکولوژیکی سرزمین

ایران سرزمینی کوهستانی است به گونه ای که بیش از نیمی از آن را ارتفاعات بلند تشکیل داده است. از سوی دیگر ایران سرزمینی خشک است و بیابان ها در پست ترین ارتفاعات آن واقع شده اند. عمده سکونتگاه های کلان شهری در ارتفاعات میانی (میان بندها) بین دو وادی کوه و کویر قرار گرفته اند. اکوتون های کوهپایه ای محدوده ای در حد فاصل کوه های بالادست و دشت های میان بند قرار دارند که در اثر تحولات اخیر دچار تغییرات گسترده ای شده اند. در این مقاله اکوتون های کوهپایه ای دامنه های جنوبی البرز مرکزی تحت تاثیر منطقه شهری تهران- کرج بررسی شده اند. اهداف ویژه این تحقیق عبارت اند از: ۱. استفاده از مفاهیم اکولوژی سرزمین برای ارزیابی کیفیت محیط زیستی در نواحی اکوتونی؛ ۲. بازیابی پوشش زمین با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست و در نظر گرفتن هر نوع پوشش به منزله یک لکه؛ ۳. محاسبه و اندازه گیری متریک های مکانی سرزمین و تجزیه و تحلیل ترکیب و توزیع فضایی لکه ها و ۴. پایش و ردیابی تغییرات سرزمین طی زمان با استفاده از متریک های اکولوژیکی سرزمین. برای مقایسه روند تغییرات پوشش زمین و متریک ها از تصاویر ماهواره ای سال ۲۰۰۰ (Landsat ۷ ETM+) و ۲۰۱۳ (Landsat ۸ OLI/TIRS) استفاده شد. پوشش های زمین در چهار گروه عمده طبقه بندی شدند: پوشش گیاهی، فضای باز، ساخت و ساز و آب. محدوده اکوتونی کوهپایه ها در چهار واحد طولی پهنه بندی شد: ۱. شمال تهران؛ ۲. حومه تهران- کرج؛ ۳. شمال کرج و ۴. واحد حومه غربی کرج. متریک های اکولوژیکی سرزمین شامل NP، MPS، CAP، MNND، PARA و TE برای تحلیل مکانی- زمانی سرزمین به کار گرفته شدند. نتایج نشان می دهد که در کل متریک های NP، AW-MPS، MNND، TE و PARA افزایش و متریک های CAP و MPS کاهش یافتند. این نتایج نشانه هایی از پیشرفت تکه شدگی و انقطاع در محدوده اند. در این تحقیق روند تغییرات اکوتون های کوهپایه ای به واسطه رشد کلان شهرهای تهران و کرج تجزیه و تحلیل شده است.

کلیدواژه ها:

اکولوژی سرزمین ، سنجش از دور ، سامانه اطلاعات جغرافیایی ، منطقه شهری تهران- کرج