شناسایی و تحلیل زمانی- مکانی امواج گرمایی ایران زمین

هدف از انجام این پژوهش شناسایی امواج گرما و واکاوی زمانی- مکانی آن ها بر روی گستره­ی ایران زمین است. برای انجام این پژوهش از داده­های بیشینه و کمینه­ی روزانه­ی داده­های درون­یابی شده­ی پایگاه داده اسفزاری[۱] طی بازه­ی زمانی۱/۱/۱۹۶۲ تا ۳۱/۱۲/۲۰۰۴ استفاده شد. قدرت تفکیک مکانی این داده­ها ۱۵×۱۵ کیلومتر است. جهت شناسایی امواج گرمایی از شش نمایه­ بر پایه­ی صدک­های ۹۰، ۹۵ و ۹۹ام استفاده شد که شدت، دوام و بسامد رخداد امواج گرمایی را نمایان می­کنند. شناسایی و معناداری روند نمایه­ها طی دوره­ی مورد پژوهش به کمک آزمون ناپارامتری من-کندال آزمون شد و شیب و نرخ روند به کمک رگرسیون خطی برآورد شد. یافته­ها نشان داد که بسامد رخداد امواج گرمایی در ایران زمین رو به افزایش است. علاوه بر افزایش بسامد، ماندگاری و شدت امواج گرمایی نیز افزایش یافته است. از لحاظ پراکنش مکانی، نوع و نرخ روند بر روی مناطق مختلف هم­اندازه و یکسان نیست. بر روی سرزمین های پست، هموار و دشت­ها هم از لحاظ شدت و هم به لحاظ دوام و فراوانی، امواج گرمایی روند روبه افزایشی را نشان می­دهند. در میان مناطق یاد شده، بیشترین شیب و نرخ تغییرات روند افزایشی در دشت لوت (شمال شرق کرمان)، سرزمین های هموار شمال شرق بندرعباس، دشت کویر و خوزستان مشاهده شد. بر روی بلندی ها و ارتفاعات رشته کوه های زاگرس و البرز و بلندی های پراکنده بر روی گستره­ی ایران زمین نرخ روند امواج گرمایی رو به کاهش است. شدت کاهشی بسامد، دوام و شدت امواج گرمایی بر روی این مناطق بیشتر از نرخ افزایشی آن ها بر روی سرزمین های پست و کم­ارتفاع است. بر روی ارتفاعات غرب شهرکرد نرخ کاهشی روند نمایه­ها به بیشینه­ی خود می­رسد. بین نوع روند نمایه­ها و پراکنش مکانی آن ها بر پایه­ی صدک­های ۹۵ و ۹۵ و ۹۹ام تفاوتی وجود ندارد ولی نرخ روند نمایه­ها بر پایه­ی صدک ۹۵ام شدیدتر است.       

کلیدواژه ها:

امواج گرمایی ، روند ، آستانه های صدکی ، ایران