تبیین ساختاری دگردیسی احزاب افغانستان از نظامی گری به مصالحه(نمونه پژوهی: حزب اسلامی گلبدین حکمتیار)

پیوستن حزب اسلامی حکمتیار به فرآیند صلح ملی افغانستان، از مهم ترین پیش آمدهای جنجال برانگیز اخیر و اثرگذار بر وضعیت سیاسی-امنیتی و مناسبات منطقه ای این کشور است. ریشه یابی این دولت پذیری و دولت ستیزی تاریخی حکمتیار، مسئله اصلی نوشتار حاضر است. هدف طرح این پرسمان، بازنمایی نقش سیاست بر خشونت و مصالحه در این کشور ست. پرسش جستار حاضر، این است که علت رویکرد نظامی حزب حکمتیار در برابر دولت های افغانستان (۲۰۱۶-۱۹۶۹م.) و سپس، تغییر آن به رویکرد سیاسی چه بود؟ فرضیه پژوهش که در چارچوب نظریه نظم های اجتماعی باز و بسته داگلاس نورث عملیاتی گردیده، بدین شرح است: نوع ساختار سیاسی قدرت در افغانستان در گزینش رویکردهای نظامی یا سیاسی حزب اسلامی تاثیر مستقیم داشته است. طبق یافته های پژوهش، ماهیت و ساختار قدرت نظام های پادشاهی (۱۹۳۳م.)، اقتدارگرا (۱۹۷۳م.)، کمونیستی (۱۹۷۸م.)، غیرنهادمند (۱۹۹۲م)، و بنیادگرای افغانستان (۱۹۹۶م.)، که متضاد با خط مشی اسلام خواهی و دموکراسی خواهی حکمتیار بود، رویکردی مسلحانه بر حزب تحمیل کرد. اما ساختار و نظام درحال دموکراتیک، نهادمند و اسلامی افغانستان پساطالبان، در کنار خروج حداکثری نیروهای خارجی از این کشور، اتخاذ رویکرد مسالمت آمیز حزب را فراهم ساخت. در تحلیل نهایی، سیاست دولت ها و نه ساختار سنتی جامعه، موجد زایش خشونت های اجتماعی افغانستان است.

کلیدواژه ها:

افغانستان ، قدرت ، حزب اسلامی حکمتیار ، نظامی گری ، مصالحه