بررسی تاثیر محیط متخلخل بر انحراف آب در آبگیر زیر سطحی رودخانه با دیوار آب بند

رودخانه های مناطق خشک و نیمه خشک معمولا به صورت فصلی بوده یا دارای جریان پایه کم می باشند لذا بهره برداری از جریان های زیر سطحی از جمله مواردی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از آبگیر کفی با محیط متخلخل و ساخت سدهای زیرزمینی در این راستا صورت گرفته است. مشکلات حاصل از گرفتگی محیط متخلخل در آبگیر کفی و اثرات مخرب سدهای زیرزمینی بر پایین دست رودخانه، استفاده از یک سیستم آبگیر بنام آبگیر زیرسطحی با ایجاد شبکه زهکشی در بستر رودخانه را توجیه نموده است. نمونه هایی از این نوع آبگیر اجرا شده است، لیکن این طرح ها فاقد اصول طراحی برمبنای نتایج علمی می باشد. از این رو برای روشن نمودن تاثیر عوامل مختلف بر میزان دریافت آب توسط محیط متخلخل، آزمایشاتی در یک مدل آزمایشگاهی صورت گرفته است که درآن با تغییر عوامل موثر از جمله اندازه ذرات محیط متخلخل به ازای بارهای آبی مختلف جریان زهکشی شده مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد با افزایش بار آبی دبی انحراف در ابتدا روند افزایشی داشته اما به نظر می رسد در بارهای آبی بالا به مقدار ثابتی می رسد. اندازه ذرات محیط متخلخل نیز بر میزان دبی انحراف تاثیر قابل ملاحظه ای دارد چنانکه با ریز شدن اندازه ذرات، میزان جریان انحرافی ۱۵ تا ۶۰ درصد کاهش می یابد. این تغییر مبین پایین آمدن کارآیی آبگیر در اثر رسوب گذاری در بین محیط متخلخل بوده و لذا تغییر محیط متخلخل را ضروری می نماید . همچنین با آنالیز ابعادی رابطه ای برای برآورد جریان انحرافی از آبگیر زیرسطحی تحت تاثیر پارامترهای عمق کارگذاری، فاصله بین زهکش ها و هدایت هیدرولیکی محیط متخلخل بدست آمد.

کلیدواژه ها:

آبگیر کفی ، رودخانه با جریان پایه کم ، محیط متخلخل ، سیستم زهکشی