پهنه بندی کیفی آب شرب با استفاده از روش های ANP و FANP (مطالعه موردی: دشت بیرجند)

زمینه و هدف: آب های زیرزمینی از مهم ترین منابع آبی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. متاسفانه به علت ماهیت این منبع آبی، تصمیم گیری در خصوص کیفیت آن ها در سطح دشت دشوار است. به همین دلیل تکنیک های نوین مانند پهنه بندی به همراه روش های تصمیم گیری چند معیاره و فازی بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این تحقیق نیز پهنه بندی کیفی آب زیرزمینی دشت بیرجند با استفاده از روش های ANP و FANP است. روش بررسی: دشت بیرجند واقع در شرق ایران با عرض جغرافیایی  ˚۳۰ ‘۳۲ تا ‘۰۰ ˚۳۳ شمالی و طول جغرافیایی ˚۴۵ ‘۵۸ تا ‘۴۱ ˚۵۹ قرار گرفته است. بدین منظور پارامترهای منیزیم، کلسیم، کلر، کل املاح محلول، پی اچ و سختی کل برای ۱۸ چاه و ۹ قنات در سطح دشت مورد استفاده قرار گرفت. یافته­ها: نتایج نشان داد که پارامترهای کلر، منیزیم و پی اچ بیشترین اثر را بر کیفیت آب زیرزمینی در دشت بیرجند داشتند به طوری که به ترتیب ۲/۱۷، ۱/۱۶ و ۹/۱۵ درصد کیفیت آب آبخوان تحت تاثیر مقادیر این پارامترها قرار داشت. نتایج نشان داد که جنوب شرقی از کیفیت مناسب تری نسبت به سایر مناطق برخوردار بود در حالی که غلظت پارامترها در جنوب غربی این دشت در بالاترین حد بودند. نتایج روش ANP نشان داد که مناطق با کیفیت خیلی خوب، خوب، نسبتا خوب، نسبتا بد، بد و خیلی بد به ترتیب ۲۶/۵، ۵۶/۱۰، ۵۲/۵۴، ۸۹/۱۵، ۵۷/۱۰ و ۱۸/۳ درصد از آبخوان را شامل شدند. این نتایج براساس روش FANP به ترتیب برابر ۹۷/۵، ۰۱/۲۲، ۸۵/۲۸، ۱۶/۳۰، ۵۴/۹ و ۴۷/۳ درصد بودند. نتیجه­گیری:  در روش FANP تغییرات مکانی و عدم قطعیت در نظر گرفته شده و به همین دلیل مساحت مناطق با کیفیت نسبتا خوب و نسبتا بد به هم نزدیک شده است. با توجه به نتایج، پیشنهاد می شود تراکم چاه های شرقی بیشتر شود تا آب با کیفیت مطلوب تری برداشت گردد. 

کلیدواژه ها:

تحلیل شبکه ای فازی ، کیفیت آب زیرزمینی ، دشت بیرجند