بررسی سبکشناختی لایهای سازههای گفتمانمدار در شعر امل دنقل (مطالعه موردی قصیده «مقابله خاصه مع ابن نوح»)

زبان به مثابه فرایندی اجتماعی در خدمت تولید معنا و در سطوح مختلفش دارای بار ایدئولوژیکی است و در تعامل با روابط قدرت به کار گرفته می­شود. زبان شعری و آفرینش ادبی بستری مناسب جهت تحلیل­های زبانی و سبکی به شمار می­آید و فردیت، تجربیات و ارزش­آفرینی در این حوزه از زبان به خوبی قابل اجرا است. از آنجایی که سبکشناسی، مطالعه روشهای آفرینش معنا در ادبیات و دیگر متون از طریق زبان می­باشد، کارکرد الگوهای زبانشناختی با رویکرد لایهای روشی کارآمد در تحلیل سبکی به شمار میآید. این پژوهش با تکیه بر ابزارهای تحلیل انتقادی گفتمان، نشانهشناسی گفتمانی و مبانی نظریه نقشگرایی به بررسی سبکشناختی قصیده «مقابله خاصه مع ابن نوح» امل دنقل می پردازد تا بیانگر این مهم باشد که شاعر این گفتمان شعری را ابزاری اجتماعی در نظر گرفته و خردلایههای واژگانی، نحوی و بلاغی را در ارتباط با کلانلایههای ایدئولوژی، قدرت و بافت موقعیت گزینش کرده و به زیرساختها نیز هویت بخشیده است تا به بحران سیاسی-اقتصادی حاصل از قرارداد کمپ دیوید بپردازد. شاخصهای سبکی شعر وی (گزینشهای واژگانی، ساختارهای نحوی نشاندار، شگردهای بلاغی معنامند) سازههای گفتمانمداری هستند که دارای بار ایدئولوژیکیاند و بر اساس مناسبات قدرت به برجستهسازی گفتمان خودی و حاشیهرانی گفتمان رقیب منجر میشوند. مولفههای سبکی دنقل بیانگر نگرش خاص وی به مسائل سیاسی-اجتماعی کشورش است که از طریق گزینش واژگان بهمثابه نشانههایی اجتماعی، شاخصگذاری گفتمانی، وجهیت در ساختارهای نحوی، صدای دستوری متن و فرایندهای بلاغی مثل استعاره، مجاز، نماد، سخریه و تکرار نمود مییابد تا بیانگر ایدئولوژی مقاومت در برابر دشمنان و عدم پذیرش شرایط کنونی کشور مصر و مبازره علیه سیاستهای حاکم وقت (انورالسادات) باشد. لذا این قصیده خوانشی سیاسی و اجتماعی است که زبان شعری­اش کنشی اجتماعی می­باشد  و متن قصیده، هم سازنده و هم ساخته شده از روابط اجتماعی است که شاعر با توجه به ایدئولوژی خودش و قدرت مسلط، به واسطه گزینش سبک­های بیانی متفاوت به بیان باور­ها و عقایدش پرداخته است.

کلیدواژه ها:

سبکشناسی ، تحلیل انتقادی گفتمان ، بافت ، امل دنقل ، قدرت ، ایدئولوژی