فلسفه نظری و روند عقلانیت

«عقلانیت» با «علم و دانش» متفاوت است. 

«علم و دانش»، «محتویات حافظه انسان» را دربر می گیرد.کسی که پزشکی خوانده است، حجم زیادی از مطالب مربوط به بدن انسان و حالات سلامت و بیماری آن را در حافظه دارد و فردی که هنر خوانده است، حجم زیادی از مطالب مربوط به زیبایی شناسی، ادراک بصری، تاریخ، هنر و... را در حافظه دارد.

 اما «عقلانیت و خردورزی» موضوع محتویات حافظه انسان نیست، بلکه «فرآیند تفکر» را مدنظر دارد. 

انسان خردمند کسی نیست که در حافظه اش مطالب زیادی در هر مورد وتخصصی خردمند یا معلومات دیگری انباشته شده باشد؛خردمند، کسی ست که نحوه ی ارزیابی و تصمیم گیری خاصی دارد.

چگونه می توان خردمند شد؟ 

در پاسخ به این سوال، «فلسفه» ایجاد شد. 

فلسفه به زبان یونانی به معنای «جویای خرد» بودن است.

 فیلسوفان، جستجوگران و اساتید وجود دارند که درپی پاسخ به این سوال هستند که؛چگونه می توان خردمندانه زندگی کرد؟

«سقراط» یکی از اسطوره های فلسفه است. او صدها سال پیش از میلاد مسیح در «آتن» می زیست.

سقراط به این نتیجه رسیده بود که یکی از پایه های عقلانیت، «پرسش گری» است.

 انسان به اندازه که پرسش، نقد و شک می کند،خردمند است.

به همین دلیل، سقراط برای خردمند کردن مردم، به آنان یاد می داد که به دانسته های خود یا اخباری که دیگران به آنان منتقل می کنند، تردید کنند و درستی آن را به نقد بکشند.

از نظر سقراط، هر باوری که در ذهن داشته باشیم و آن را به چالش نکشیم و از غربال نقد نگذرانیم، هسته ای می گردد برای زندگی ابلهانه و مانعی ست در برابر زندگی عاقلانه.به نظر پژوهشگر سقراط جایگاه نقد و اثبات و ابطال پذیری را پایه گذاری کرد.

چند هزار سال بعد از سﻘراط، روانشناسان بزرگی مانند «آلبرت الیس» و «آلورن بک» نیز به همین نتیجه رسیدند که بسیاری از حالات ناخوشایند روانی، ناشی از طرز تفکر نادرست است.چند هزار سال بعد از سﻘراط، روانشناسان بزرگی مانند «آلبرت الیس» و «آلورن بک» نیز به همین نتیجه رسیدند که بسیاری از حالات ناخوشایند روانی، ناشی از طرز تفکر نادرست است.

 آنان نیز در روشهای روان درمانی خود از «رویکردسقراط» سود بردند و باورها را به چالش و نقد کشیدند.

«سقراط» چگونه باورها را به چالش می کشید؟

سقراط در شهر راه میرفت، در بازار می گشت و به جلسات مردم آمد و شد می کرد و هرگاه می دید که آنان با اطمینان درباره ی چیزی صحبت می کنند، آنان را مورد سوال قرارمی داد .

برای نمونه در مجلس سنای یونان چنین سوالاتی می کردند👇

«شرافت ملی ما حکم می کند که با دشمن بجنگیم» او را مورد سوال قرار می داد:

 «شرافت» چیست؟

 ملاک شرافت چیست و این ملاک را چه کسانی وضع کرده اند؟!

 چگونه می توانی افراد شریف را از افراد فاقد شرافت تشخیص دهی؟!

 آیا شرافت موضوعی ست که «یا هست و یا نیست» یا شرافت هم درجاتی دارد و میتوان افراد را بر مبنای درجه شرافت آنان را رتبه بندی کرد؟!

 «شرافت ملی» چیست؟!

 اگر شرافت، یک موضوع بشری و جهان شمول است، آیا می توان قید ملیت را به آن افزود؟!

 «دشمن» را چگونه تعریف می کنید؟!

 آیا هرکس متفاوت با ما بیندیشد، دشمن است یا هرکس که به ما تجاوز کند دشمن است؟!

 تجاوز را چگونه تعریف می کنید؟!

«سقراط» به چند سوال اکتفا نمی کرد. 

او ده ها سوال می پرسید و افراد را به تردید و تامل می افکند؛ آنچنان که آنان نمی توانستند به سرعت و بر مبنای احساساتشان تصمیم بگیرند.

 درواقع، آنان را از «توهم دانایی» به «تحیر و پرسشگری» می برد.

«بزرگان آتن» تشخیص دادند که سقراط، «عمل مجرمان های» را مرتکب می شود.آنان اعتقاد داشتند که افکار سقراط، جوانان «آتن» را گمراه می کند و حکم به اعدام صادر و سقراط اعدام شد!

Reference of Source 🔽

• Benson, Hugh (2000) Socratic Wisdom. Oxford: Oxford University Press.Frede, Michael (1992) 'Plato's Arguments and the Dialogue Form' in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Supplementary Volume, ۲۰۱–۱۹.W. K. C. Guthrie, W. K. C. (۱۹۶۸) The Greek Philosophers from Thales to Aristotle. London: Routledge.Jarratt, Susan C. (۱۹۹۱) Rereading the Sophists: Classical Rhetoric Refigured. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University PressSocratic Wisdom. Oxford: Oxford University Press.Frede, Michael (1992) 'Plato's Arguments and the Dialogue Form' in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Supplementary Volume, ۲۰۱–۱۹.W. K. C. Guthrie, W. K. C. (۱۹۶۸) The Greek Philosophers from Thales to Aristotle. London: Routledge.Jarratt, Susan C. (۱۹۹۱) Rereading the Sophists: Classical Rhetoric Refigured. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University PressSocratic Wisdom. Oxford: Oxford University Press.Frede, Michael (1992) 'Plato's Arguments and the Dialogue Form' in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Supplementary Volume, ۲۰۱–۱۹.W. K. C. Guthrie, W. K. C. (۱۹۶۸) The Greek Philosophers from Thales to Aristotle. London: Routledge.Jarratt, Susan C. (۱۹۹۱) Rereading the Sophists: Classical Rhetoric Refigured. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University PressSocratic Wisdom. Oxford: Oxford University Press.Frede, Michael (1992) 'Plato's Arguments and the Dialogue Form' in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Supplementary Volume, ۲۰۱–۱۹.W. K. C. Guthrie, W. K. C. (۱۹۶۸) The Greek Philosophers from Thales to Aristotle. London: Routledge.Jarratt, Susan C. (۱۹۹۱) Rereading the Sophists: Classical Rhetoric Refigured. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University PressUniversity PressSocratic Wisdom. Oxford: Oxford University Press.
• Rational Emotive Behavior Therapy: A Therapist's Guide (2nd Edition), with Catharine MacLaren. Impact Publishers, 2005. ISBN 1-886230-61-7.
• Rational Emotive Behavioral Approaches to Childhood Disorders • Theory, Practice and Research (2nd Edition) With Michael E. Bernard (Eds.). Springer SBM, 2006. ISBN 978-0-3872-6374-8
• Are Capitalism, Objectivism, And Libertarianism Religions? Yes!: Greenspan And Ayn Rand Debunked. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2007. ISBN 1-43480-885-8
• Frede, Michael (1992) 'Plato's Arguments and the Dialogue Form' in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Supplementary Volume, ۲۰۱–۱۹.
• W. K. C. Guthrie, W. K. C. (۱۹۶۸) The Greek Philosophers from Thales to Aristotle. London: Routledge.
• Jarratt, Susan C. (۱۹۹۱) Rereading the Sophists: Classical Rhetoric Refigured. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois 
• University PressUniversity Press