مدیرعامل و توسعه پایدار در سازمان های ایرانی با بهره گیری از هوش مصنوعی

مدیرعامل و توسعه پایدار در سازمان های ایرانی با بهره گیری از هوش مصنوعی

مقدمه - طرح مساله

در دهه اخیر، مفهوم «توسعه پایدار» از یک شعار جهانی به یک الزام حیاتی برای بقای سازمان ها تبدیل شده است. مدیرعامل، به عنوان معمار کلان نگر آینده سازمان، دیگر نمی تواند تنها به شاخص های مالی کوتاه مدت بسنده کند.
اکنون پرسش اصلی این است:
چگونه مدیرعامل ایرانی می تواند با استفاده از هوش مصنوعی (AI) مسیر توسعه پایدار سازمان را طراحی و رهبری کند؟

در ایران، که سازمان ها هم زمان با چالش هایی مانند ناپایداری اقتصادی، کمبود منابع، و فشارهای محیط زیستی روبه رو هستند، بهره گیری از فناوری های هوشمند نه تنها یک انتخاب است بلکه یک «ضرورت استراتژیک» است.

تحلیل وضعیت موجود

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران (۱۴۰۳)، تنها حدود ۱۲٪ از شرکت های متوسط و بزرگ ایرانی از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده می کنند، و سهم آن ها در پروژه های توسعه پایدار کمتر از ۵٪ است. این در حالی است که طبق گزارش OECD (۲۰۲۴)، میانگین جهانی بهره گیری از AI در برنامه های ESG و پایداری سازمانی به ۴۲٪ رسیده است.

از دید کارشناسان، ریشه این فاصله در سه عامل کلیدی نهفته است:

1. فقدان درک راهبردی مدیران عامل از پتانسیل AI در پایداری.

2. کمبود داده های ساختاریافته و زیرساخت های دیجیتال.

3. نگاه جزیره ای و پروژه محور به توسعه پایدار.

در گفت وگویی که با دکتر نادر مشفق (مشاور ارشد تحول دیجیتال) انجام شد، وی تاکید کرد:

" تا زمانی که مدیرعامل ایرانی توسعه پایدار را به عنوان یک ماموریت داده محور درک نکند، سازمان ها در حلقه ی شعار باقی خواهند ماند" .

تحلیل نقش هوش مصنوعی در توسعه پایدار

هوش مصنوعی در مسیر توسعه پایدار، به ابزاری حیاتی برای مدیران عامل ایرانی تبدیل می شود. در حوزه مدیریت انرژی و منابع، استفاده از الگوریتم های یادگیری ماشین می تواند الگوی مصرف انرژی در کارخانه ها و دفاتر سازمانی را تحلیل کرده و با پیش بینی نیازهای آتی، اتلاف انرژی را تا ۲۵ درصد کاهش دهد.

در زنجیره تامین، هوش مصنوعی قادر است مسیرهای حمل ونقل را بر اساس مصرف سوخت و میزان آلایندگی بهینه کند و در نتیجه، ردپای کربنی سازمان را کاهش دهد. در مدیریت منابع انسانی، الگوریتم های تحلیل پیش بینی کننده می توانند رضایت کارکنان را رصد کرده و نرخ ترک خدمت را کاهش دهند.

در حوزه مالی و مدیریت ریسک، مدل های داده محور، اثرات زیست محیطی تصمیمات سرمایه گذاری را پیش بینی می کنند و از ایجاد بحران های reputational جلوگیری می کنند. همچنین در بازاریابی و روابط عمومی، تحلیل احساسات مشتریان در شبکه های اجتماعی به مدیرعامل کمک می کند تا اعتماد عمومی به برند را تقویت کند.

در مجموع، هوش مصنوعی به مدیرعامل امکان می دهد تصمیمات استراتژیک خود را نه براساس شهود، بلکه بر پایه داده های پایدار و بلندمدت اتخاذ کند.

سناریوهای آینده استفاده از هوش مصنوعی در توسعه پایدار

در افق سال ۱۴۱۰، سه مسیر اصلی پیش روی مدیران عامل ایرانی در زمینه کاربرد هوش مصنوعی برای توسعه پایدار قابل تصور است:

1. سناریوی تداومی (Passive AI):
در این حالت، سازمان ها از هوش مصنوعی تنها در بخش های گزارش دهی یا اتوماسیون سطحی استفاده می کنند. نتیجه این رویکرد، بهبود جزئی در کارایی و صرفه جویی اندک در منابع است، اما مزیت رقابتی قابل توجهی ایجاد نمی کند.

2. سناریوی تحول گرا (Transformative AI):
در این مسیر، هوش مصنوعی به بخشی از تصمیم گیری های راهبردی مدیرعامل تبدیل می شود. داده ها در تصمیم گیری های مالی، عملیاتی و زیست محیطی نقش تعیین کننده دارند. سازمان هایی که این مسیر را برمی گزینند، به سرعت بهره وری را افزایش داده و مزیت رقابتی پایدار کسب می کنند.

3. سناریوی آینده ساز (Visionary AI):
در این حالت، مدیرعامل هوش مصنوعی را به هسته اصلی مدل کسب وکار تبدیل می کند. تصمیمات بر اساس داده های کلان و مدل های پیش بینی هوشمند اتخاذ می شوند. چنین سازمان هایی نه تنها پایدار، بلکه آینده ساز و الهام بخش خواهند بود.

در واقع، تفاوت میان این سه سناریو در «نگاه مدیرعامل» نهفته است: آیا هوش مصنوعی را ابزار می بیند یا همکار راهبردی؟

چالش ها و راهکارهای بومی

چالش ها:

1. کمبود فرهنگ داده در میان مدیران سنتی.

2. نبود مقررات مشخص درباره داده و اخلاق هوش مصنوعی.

3. ضعف در آموزش و مهارت های فناورانه مدیران ارشد.

راهکارها:

· طراحی برنامه ملی «مدیرعامل هوشمند» توسط نهادهای اقتصادی.

· ایجاد اتاق فکر مشترکAI و توسعه پایدار بین دولت و بخش خصوصی.

· سرمایه گذاری مشترک دانشگاه ها و بنگاه ها در مدل های بومیAI.

· الزام به انتشار «گزارش سالانه پایداری مبتنی بر داده» در شرکت های بزرگ.

نمونه های موفق بین المللی

· :Unilever با کمک الگوریتم های AI توانسته ۳۰٪مصرف انرژی خود را کاهش دهد.

· :IBM سیستمWatson Sustainability به شرکت ها کمک می کند اثرات زیست محیطی تصمیمات را ارزیابی کنند.

· Tata Group (هند): با الهام از مدل جهانی، پلتفرم AI خود را برای مدیریت منابع آب توسعه داده است؛ تجربه ای قابل بومی سازی در ایران.

پیام ها و توصیه ها برای مدیرعامل ایرانی

برای مدیران عامل: توسعه پایدار بدون داده، صرفا شعاری زیباست. باید هوش مصنوعی را در قلب تصمیمات استراتژیک خود جای دهید و از آن به عنوان قطب نمای آینده استفاده کنید.

برای سیاست گذاران و مسئولان دولتی: ضروری است که هوش مصنوعی در خدمت پایداری بومی به کار گرفته شود، نه فقط به عنوان ابزار تبلیغاتی یا پروژه های نمایشی.

برای سرمایه گذاران: سازمان هایی که تصمیمات خود را با داده و هوش مصنوعی ترکیب می کنند، در دهه آینده پایدارترین و کم ریسک ترین مقصد سرمایه خواهند بود.

جمع بندی

در مسیر توسعه پایدار، مدیرعامل ایرانی نقشی فراتر از رهبری سازمان دارد؛ او باید رهبری اکوسیستم هوشمند پایداری را برعهده گیرد.
هوش مصنوعی می تواند زبان مشترک میان اقتصاد، محیط زیست و جامعه باشد. اما شرط تحقق آن، تغییری در ذهنیت مدیرعامل است: " از مدیر سنتی به رهبر هوشمند و داده محور " .

دو پرسش پایانی برای خوانندگان

1. آیا مدیران عامل ایرانی آماده اند که تصمیمات پایداری خود را به داده و هوش مصنوعی بسپارند؟

2. اگر پاسخ مثبت است، از کجا باید آغاز کنند- از فناوری یا از تغییر نگرش مدیریتی؟