اسداله ذاکری حدادان - گروه مدیریت کشاورزی، مرکز خداآفرین، واحد کلیبر

مطالعه تنوع موجود در بین ارقام مختلف یونجه به منظور استفاده از آن در برنامه اصلاحی و حفظ ذخایر ژنتیکی اهمیت زیادی دارد.بدین منظور30 اکوتیپ مختلف یونجه درقالب آزمایش اسپلیت پلات در زمان با طرح پایه بلوکهای کامل در12تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. صفات عملکردتر، خشک و آفتاب خشک، زمان شروع گلدهی و روزهای تا گلدهی، شکل برگچه و گل آذین، تعداد گره در ساقه، ارتفاع بوته، تاریخ سبز کردن و سرعت رشد مجدد در این مطالعه اندازه گیری شدند. نتایج حاصل حاکی از وجود تنوع زیاد و قابل استفاده در اصطلاح این گیاه بود. اکوتیپ دیزج صفرعلی با 12/95 و 9/07 تن درهکتار بیشترین عملکرد ترو خشک و اکوتیپ مارزاد 8/45 و 5/51 تن در هکتار کمترین میزان عملکرد تر و خشک را دارد بود. این اکوتیپ ها به ترتیب میانگین ارتفاع 38/87 و 33/28 سانتیمتر را داشتند. رده بندی اکوتیپ ها بر اساس خوش خوراکی(صفات تعداد گره درساقه و نسبت برگ به ساقه) نشان داد که اکوتیپ قره چای با ارزش بالای 9/45 و2/67 بیشترین میزان خوش خوراکی و اکوتیپ گل تپه با 9/29 و 1/55 کمترین میزان خوش خوراکی را داشتند. اکوتیپ قره یونجه با 62/08 روز زودتر از همه شروع به گل کرد و اکوتیپ مارزاد با 71/75 روزدیرتر از همه به گل رفت. اکوتیپ قره یونجه با 5/883 امیتاز، بیشترین سرعت رشد مجدد و اکوتیپ قرانچای با 2/4 امتیاز کمترین سرعت رشدمجدد را داشت. تجزیه کلاستر به روش ward اکوتیپ ها را به 5 گروه مشخص طبقه بندی نمود. اکوتیپ ها مارزاد و قرانچای و کردلو هر کدام در یک گروه جداگانه قرار گرفتند و 27 اکوتیپ بقیه در 2 گروه باقیمانده جای گرفتند. در تجزیه به عامل ها بر اساس مولفه های اصلی دو فاکتور76/61 درصد کل تغییرات را توجیه نمودند. ضرایب متغیرها در فاکتورها نشان داد که فاکتور اول پتانسیل عملکرد ارقام را با ضرایب بالا برای عملکرد تر و خشک دارا می باشد و فاکتور دوم عمدتا0 تحت تاثیر ارتفاع بودته و شکل برگچه بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی براساس ضرایب همبستگی، مطابقت بالایی با تجزیه کلاستر نشان داد بطوریکه اکوتیپ های مارزاد و قرانچای براساس مولفه اصلی بیشترین فاصله را از سایر اکوتیپ ها نشان داد. محاسبه ماتریس فاصله بر اساس صفات اندازه گیری شده نشان داد که اکوتیپ های کردلو و مارزاد و قرانچای بیشترین فاصله را با سایراکوتیپ ها نشان داده و می توانند در تلاقیها مورد توجه قرار گیرند. نتایج این پژوهش نشان داد که تنوع قابل توجهی بین اکوتیپ های مورد بررسی وجود دارد که می توانددر برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.

یونجه، ژنتیک، اکوتیپ، خوراکی، آذربایجان شرقی