مصطفی ناصرترابی - دانشجوی کارشناسی ارشد
شهاب صالحی - دانشجوی کارشناسی ارشد
محمود لطفی - استادیار گروه مهندسی تولیدات گیاهی، پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

گیاهان هاپلوئید و دابل هاپلوئید مواد ارزشمندی برای مطالعات ژنتیکی و سیتولوژیکی و همچنین اهداف اصلاحی می باشند. در این تحقیق هفت توده بومی شامل خربزه خاتونی مشهد، سوسکی زرد، سوسکی سبز ایوانکی، طالبی سمسوری ورامین، طالبی ساوه، گرمک اصفهان و قراملکی تبریز و دو رقم خارجی آناناسی و زرد قناری بعنوان مواد مادری استفاده شدند. گل های نر در چند مرحله جمع آوری و با پرتو گاما، دوزهای 250 و 500 واحد گری حاصل از چشمه کبالت 60 پرتوتابی شد و روز بعد با گرده های پرتوتابی شده عمل گرده افشانی انجام گرفت. این گرده ها باعث تشکیل میوه های طبیعی شدند.دوز 250 گری برای عقیم سازی گرده ها کافی نبود و موجب تشکیل بذور طبیعی گردید ولی اغلب بذور داخل میوه های حاصل از دوز 500 گری پوک بودند و تنها بعضی از آنها حاوی جنین های هاپلوئید فاقد آندوسپرم بودند. بهترین شرایط استریل سازی بذرها برای کشت در محیط مایع E20 غوطه ورسازی به بذور به مدت 10 دقیقه محلول هیپوکلریت سدیم 20% بود و بیشترین جنین از این طریق در رقم سمسوری حاصل گردید. محلول پاشی تخمدان ها با جیبرلین 750ppm موجب درشتی میوه ها شد ولی تاثیر آن در القای جنین معنی دار نبود. سطح پلوئیدی گیاهان حاصله از طریق شمارش کروموزومی و بررسی سلول های اپیدرمی صورت گرفت و هاپلوئید بودن آنها تأئید گردید

هاپلویید، خربزه، پارتنوژنسیس (بکرزایی)، پرتوتابی