خوانش زیبایی- جامعه شناختی داستان روز اسب ریزی از بیژن نجدی

جامعه شناسان ادبیات کمتر به اندیشه های زیبایی شناختی و فرمالیستی در آثار ادبی توجه می کردند.اما برشت، آدورنو، هورکهایمر، بنیامین و مارکوزه به روش های فرمالیستی روی آوردند. آنان میانفرمالیسم و مارکسیسم آشتی برقرار کردند. مارکسیسم در محتواهای اجتماعی و برون ارجاعی اصرارمی ورزید و فرمالیسم در شکل های ادبی و خود ارجاع پافشاری می کرد. اما جامعه شناسان ادبی یاد شدهاین مرز بندی ها را از میان برداشتند و بر این باور بودند که داستان نویس نباید مستقیما به جامعهبنگرد. در این صورت هم خود متن خواندنیتر میشود و هم مشکلات اجتماعی بهتر به نمایش کشیدهمی شوند. مارکوزه در آثار اولیه به جنبه های محتوایی گرایش داشت اما در آثار بعدی به فرم وزیبایی شناسی نیز اهمیت داد. خلاصه سخن او در این آثار این است که انسان باید از کار طاقت فرسا،ستمدیدگی، تک ساحتی بودن و نیازهای دروغین مادی آزاد شود تا به نیازهای واقعی چون عشق وآزادی دست یابد.این محتوا و درونمایه باید هنرمندانه و با استعاره ها، نمادها و زاویه دیدهای غریب ارایه گردد تا ازعوامانه بودنش هر چه بیشتر فاصله گیرد. داستان روز اسب ریزی از بیژن نجدی ما را به اسارات یک اسب و نیز عادت او به بندگاری یعنی تک ساحتی شدن و از دست دادن هویت اصلیاش آگاه می کند،این آگاهی مستقیم و ساده انگارانه نیست بلکه هنری و فرمالیستی است. هدف مقاله معرفیجامعه شناختی مبتنی بر فرمالیسم است که به روش توصیفی تحلیلی انجام می گیرد. این مقاله به بررسی داستان روز اسب ریزی از مجموعه داستان یوز پلنگانی که با من دویده اند بر پایه نظریات جامعه شناختی و زیبایی شناختی به ویژه از دیدگاه مارکوزه می پردازد.

کلیدواژه ها:

داستان روز اسب ریزی ، انسان تک ساحتی ، مکتب فرانکفورت ، زیبایی شناسی ، خود ارجاعی ، برون ارجاعی