ملیحه کبیری - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
محسن جان پرور - استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
سیدهادی زرقانی - دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

مطالعه مرزهای سیاسی از مباحث عمده در جغرافیای سیاسی محسوب می شوند. مرزها به دلیل ماهیت و کارکردی که دارند؛ بهعنوان جداکننده قلمرو کشورها و مشخص کننده حد نهایی حاکمیت کشورها و نیز نقطه شروع تعامل و ارتباط کشورها بایکدیگر، از اهمیت بالایی برخوردار هستند. اما آنچه مسلم است، همه مرزها از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. گاهی برخی ازمرزها به دلایل گوناگون برای کشورها اهمیت بیشتری می یابند که این اهمیت بیشتر موجب افزایش توجه دولت ها به این مرزهامی شود. این تحقیق سعی دارد تا عوامل موثر بر اهمیت مرزها را شناسایی و سپس رتبه بندی نماید. براساس مطالعات صورتگرفته و مطابق نظریات و دیدگاه های موجود، 40 شاخص بر اهمیت مرزها تاثیرگذار است که برای درک بهتر آنها را در قالب8 بعد، طبقه بندی کردی، به طوریکه هر بعد دارای پنج شاخص است. ابعاد به دست آمده شامل: بعد جغرافیایی، بعد جمعیتی، بعداقتصادی، بعد فرهنگی، بعد امنیتی دفاعی، بعد هویتی حقوقی، بعد سیاسی و بعد منطقه ای و جهانی. برای تایید ابعاد وشاخص های به دست آمده و نیز رتبه بندی آنها، پرسشنامه هایی طراحی و بین صاحب نظران در این زمینه، توزیع شد. نتایج بهدست آمده براساس تحلیل آماری پرسشنامه ها، حاکی از این بود که تنها 3 شاخص از مجموع 40 شاخص استخراج شده، ردشدند و مابقی شاخص ها مورد تایید قرار گرفتند. همچنین رتبه بندی ابعاد با توجه به میزان تاثیر آنها بر اهمیت مرزها، به صورتزیر به دست آمد: 1- بعد امنیتی دفاعی؛ 2- بعد اقتصادی؛ 3- بعد سیاسی؛ 4- بعد جغرافیایی؛ 5- بعد منطقه ای و جهانی؛ 6- بعد جمعیتی؛ 7- بعد فرهنگی؛ 8- بعد هویتی حقوقی.

مرز، مرزهای خشکی، اهمیت مرز