سهیلا افکار - استادیار گروه اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
پیام پزشکپور - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران

نخود (Cicer arietinum) گیاهی خودگردهافشان با تعداد کروموزم 2n=2x=16 میباشد که به عنوان یکی از مهمترین منبع پروتیین گیاهی در جهان شناخته شده است. 15ژنوتیپ نخود برای پارامترهای مختلف عملکرد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه ارزیابی شدند. در این تحقیق صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد شاخه اولیه، تعداد شاخه ثانویه، تعداد کل غلاف در بوته، تعداد گره در ساقه، تعداد غلاف تکبذر، تعداد غلاف دوبذر، تعداد غلاف پوک، وزن دانه با پوسته غلاف، وزن100دانه، وزن کل دانه با کاه، تعداد غلاف بارور، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن خشک ساقه تکبوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کاه، شاخص برداشت و تلاش زادآوری ارزیابی شدند. وجود تغییرات بسیارمعنیداری برای صفات وزن100دانه، عملکرد دانه و تعداد غلاف در هر بوته نشان دهنده تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهای مورد مطالعه برای این صفات است. بر اساس نتایج مقایسه میانگین مشخص شد که ژنوتیپهای G15 ،G8 ، G1 و G6 به ترتیب دارای بالاترین عملکرد دانه و در بین آنها دو ژنوتیپ G 8 و G15 از نظر عملکرد دانه و بیولوژیکی مناسبترین هستند. نتایج همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی، رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت نشان داد که وزن100دانه، وزن دانه با پوسته غلاف تک بوته (دانه + پوسته) و تعداد غلاف تکبذر بیشترین تاثیر را روی عملکرد دانه دارند. میتوان نتیجه گیری کرد که وزن دانه با پوسته غلاف تک بوته، وزن100دانه و تعداد غلاف تکبذر صفات مناسبی برای اصلاح عملکرد دانه و گزینش ژنوتیپهایی با عملکرد دانه بالاتر در نخود میباشند. با توجه به اینکه عملکرد بالا یکی از معیارهای اصلی اکثر کشاورزان برای شناسایی و انتخاب ژنوتیپهای برتر است، بنابراین برای اصلاح نخود، ژنوتیپهای با عملکرد بالا میتوانند از طریق دورگگیری یامستقیما توسط کشاورزان استفاده شوند.

تجزیه علیت، تنوع ژنتیکی، صفات مورفولوژیکی، عملکرد دانه، نخود