محمدجواد ارشدی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی پارسا - دانشیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی و گروه پژوهشی بقولات پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد
امیر لکزیان - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
محمد کافی - استاد گروه زراعت دانشکده کشاورزی و گروه پژوهشی بقولات پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور بررسی تلقیح بذور ژنوتیپهای نخود با ریزوبیوم، میکوریزای آرباسکولار و شبه میکوریزای داخلی، آزمایشی به صورت اسپیلتپلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بهاجرا در آمد. فاکتور اصلی شامل سه سطح میکوریزایی (میکوریزای آرباسکولار Glomus mosseae، شبهمیکوریزای داخلیPiriformospora indica و عدم مصرف قارچ) و فاکتور فرعی شامل 9ژنوتیپ نخود بود. نتا یج نشان داد که میکوریزا بهطور معنیداری باعث افزایش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد غلاف در بوته گردید. لکن اثر سطوح میکوریزا بر روی صفات تعداد دانه در غلاف و وزن هزاردانه معنیدار نشد. در بین ژنوتیپهای مورد بررسی در این تحقیق، بیشترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و تعداد غلاف در بوته به ژنوتیپ MCC537 اختصاص داشت و ژنوتیپهای MCC80، MCC537 و MCC392مشترکا به طور معنیداری بیشترین شاخص برداشت را از خود نشان دادند. بیشترین وزن هزاردانه نیز به ژنوتیپ MCC392 اختصاص داشت، اما از نظر تعداد دانه در غلاف اختلاف معنیداری بین ژنوتیپهای مورد مطالعه مشاهده نشد. در بررسی اثرات متقابل میکوریزا و ژنوتیپهای نخود ملاحظه گردید که بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترکیب میکوریزا همراه با ژنوتیپ MCC537 و بیشترین شاخص برداشت به ترکیب میکوریزا و ژنوتیپ MCC80 تعلق داشت.

شبه میکوریزای داخلی، میکوریزای آرباسکولار، نخود و همزیستی سه گانه