احمدعلی اسدی - استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه هنر شیراز

محدوده جنوبی تخت گاه تخت جمشید در سال 1391 با هدف بازکردن مسیر خروجی آبراهه های زیرزمینی این مجموعه کاوشو بررسی شد. کاوش صورت گرفته این امکان را فراهم آورد که پس از گذشت سده ها و بلکه هزاره های متمادی، آب های جمعشده حاصل از بارندگی در سطح بناهای تخت جمشید، از دریچه خروجی این آبراهه ها خارج و ساز و کار آن که مربوط به دورههخامنشی است، دیگر بار احیا شد. برای رسیدن به هدف، کارگاهی با طول حدود 100 متر و با جهت شمالی - جنوبی، درمحدوده جنوب خاوری تخت گاه تخت جمشید، ایجاد گردید. در طول کاوش و در امتداد دریچه خروجی، به تدریج بخش هایی ازآبراه ساخته شده از سنگ های بزرگ و متوسط، پدیدار شد( آبراه 1) که در فاصله 23 متری از دریچه خروجی، به سمت دیوارهباختری کارگاه متمایل شده، و پس از این نقطه، چگونگی ادامه مسیر آن نامشخص بازماند؛ سپس در فاصله حدودا 35 تا 40متری جنوب دریچه خروجی آبراهه ها، آثار دو آبراه دیگر ساخته شده با سنگ های لاشه متوسط و بزرگ (آبراهه های 2 و 3)شناسایی شد. این آبراهه ها (برخلاف آبراه نخست) جهت خاوری - باختری داشتند و هر دو آن ها در امتداد خود به سمتباختری به یک باره به پایان رسیده و یا تخریب شده بودند. با ادامه روند کاوش، بخشی از یک آبراه دیگر (شماره 4) درنیمه جنوبی کارگاه و در فاصله 55 متری از دیواره تخت گاه شناسایی شد. به نظر می رسید که جهت این آبراه نیز از شمالباختری به جنوب خاوری بوده است. هر چند با توجه به سطوح قرارگیری نسبتا یکسان آبراهه های چهارگانه شناسایی شده درکارگاه کاوش و ارتباط کمابیش مستقیم آن ها با تخت گاه تخت جمشید، به طور کلی بیانگر تعلق این سازه ها به دوره هخامنشیبود، شناسایی نظام کارکردی آن ها دشوار است. آنچه در حال حاضر و با بررسی این سازه ها در ارتباط با وضعیت جنوب خاوریتخت گاه تخت جمشید می توان عنوان کرد، ساختارهایی ساده به منظور هدایت و ساماندهی آب های خارج شده از آبراهه هایزیر تخت گاه و همچنین سیلاب های دره واقع در جنوب این مجموعه است؛ همچنین به طور کلی جهت و امتداد به یک بارهقطع شده آبراهه های شناسایی شده، این احتمال را پدید آورد که بخشی از فضای جنوب خاوری تخت گاه، محل یک آبگیرفصلی و یا دایمی بوده است.

آبراهه های زیرزمینی، تخت جمشید، خروجی آبراهه ها، دوره هخامنشی، کاوش باستان شناختی