حمید سفیدگرشهانقی - مردم شناس و فولکلورپژوه

رنسانس اروپایی در اوایل قرن هیجده میلادی، امپراطوری عثمانی را نیز تحت تاثیر قرار داد. این اثرگذاریموجب تحولاتی در طرز تفکر و سبک زندگی جامعه و حکومت شد. عصر لاله Lale Devri (1718-1730م.) که به رنسانس ترک نیز معروف است و با سلطان سلیم سوم آغاز شده بود، سرآغاز تحولاتی شگرف شد که یکی از آنها تاسیس چاپخانه در جغرافیای جهان اسلام بود.نخستین چاپخانه جهان اسلام، به همت ابراهیم متفرقه ، نومسلمان مجاریتبار و با همراهی شخصی بنام سعید چلبی ، با حمایت صدر اعظم ابراهیم پاشا و حکم امپراطور وقت عثمانی، سلطان احمد سوم ، در سال 1726 در استانبول ایجاد شد. این چاپخانه در منابع مختلف عناوین متفاوتی همچون: دارالطباعه ماموری ، دارالسعاده ، ابراهیم متفرقه طبعی ، متفرقه مطبعه سی ، مطبعه عامره ، دولت مطبعه سی و المامور مطبعه سی داشته است. ابراهیم متفرقه در این چاپخانه تا آخر زندگی پرثمر خود توانست 17 کتاب در 23 مجلد و 13200 نسخه، چاپ و منتشر نماید. کتابهای منتشر شده در این چاپخانه به ترتیب عبارتنداز: 1. کتاب لغات وانقولو ترجمه صحاح جوهری، 2. تحفه الکبار فی اسفار الابحار، 3. تاریخ سیاح، 4 . تاریخ هند غربی یا آمریکا، 5 .تاریخ تیمور گورکان، 6. تاریخ مصر قدیم و مصر جدید، 7. گلشن خلفا، 8 . گرامر زبان ترکی، 9. اصول الحکم فینظام الامم، 10 . فیوضات مغناطیسیه، 11 . کتاب جهاننما، 12 . تقویم التواریخ، 13 . کتاب تاریخ نعیما، 14 . کتابتاریخ راشد، 15 . کتاب تاریخ عاصم، 16 . احوال غزوات در دیار بوسنا، 17 . کتاب لسان العجم المسما به فرهنگشعوری. در این مقاله ضمن مروری کوتاه به زندگی و زمانه ابراهیم متفرقه و چاپخانه او، تک تک هفده کتابمنتشر شده در نخستین چاپخانه اسلامی، بصورت توصیفی و تحلیلی بررسی می شود.

چاپخانه، جهان ترک، جهان اسلام، ابراهیم متفرقه، کتاب چاپی