حسن مظفری - دانشجوی دکتری بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز
سیدعلی اکبر موسوی - دانشیار بخش علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

مفهوم فراکتال به طور گسترده برای مشخص کردن برخی ویژگیهای خاک استفاده میشود. از آنجاییکه اندازهگیری ظرفیت تبادل کاتیونی خاک (CEC) وقتگیر و پرهزینه بوده و نیاز به دستگاه و مواد شیمیایی دارد و از طرفی تعیین بعد فراکتال اندازه ذرات خاک (D) یک ویژگی زودیافت محسوب میشود بنابراین این پژوهش با هدف برآورد ظرفیت تبادل کاتیونی با استفاده از بعد فراکتالی در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمه خشک جنوب ایران انجام شد. برای انجام این پژوهش 75 نمونه خاک از عمق صفر تا 20 سانتیمتری از 3 کاربری باغ، زراعت معمولی و زراعت یونجه برداشته شد و ویژگیهای ظرفیت تبادل کاتیونی و بعد فراکتالی در این نمونه ها اندازه گیری و محاسبه شدند. نتایج نشان داد که ارتباط خطی و مثبتی بین ابعاد فراکتالی و مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی وجود دارد. مقادیر ظرفیت تبادل کاتیونی عمدتا0 به نوع رس، مقدار رس و میزان ماده آلی خاک وابسته است. با توجه به مقادیر R 0.6=2 Rو قرار گرفتن NRMSE در کلاس عالی وهمچنین مقدار NS نزدیک به1در ارتباط بینCEC و Dمی توان چنین نتیجه گرفت که بخش زیادی ازتغییرات ظرفیت تبادل کاتیونی در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمه خشک و با ماده آلی کمتر از 2 درصد با استفاده از مقدار رس و به تبع آن بعد فراکتالی اندازه ذرات خاک قابل پیشبینی است.

بعد فراکتالی، خاک های آهکی، رس، ظرفیت تبادل کاتیونی