بهنام قلیچ خانی - دانش آموخته ی دکتری معماری، دانشکده ی هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
ایرج اعتصام - استاد پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
سید مصطفی مختاباد امرئی - دانشیار دانشکده ی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

معماری قاجار بخشی مهم از تاریخ معماری ایران است و این اهمیت به­واسطه­ی شکل­گیری جریان برجسته­ی تحول و تغییر در فضای اجتماعی و همچنین در مفهوم کالبد و فضا است. خانه­های این دوران را نیز می­توان به لحاظ کمی و کیفی مهمترین دسته از خانه­های تاریخی ایران به حساب آورد.  این پژوهش به تحلیل تحولات کالبدی خانه­های گرگان در عهد قاجار پرداخته است و در پی آن است که چیستی این تحولات را در فن ساختمان و کیفیات معماری پیگیری نموده و تاثیرپذیری احتمالی تحولات معماری این خانه­ها را از تحولات بیرونی نمایان ساخته است. روش تحقیق تفسیری-تاریخی بوده و به شواهد و مستنداتی از بناها و خارج از آنها استناد شده است. یافته­های این تحقیق نشان ­می­دهد که تحولات معماری این خانه­ها عمدتا در گرایش به برونگرایی و افزایش ارتباط با محیط رخ داده است و این تحولات با سبک زندگی، فضای اجتماعی و همچنین سلائق روزگار پیوستگی داشته است.

دوران قاجار, خانه, تحولات کالبدی, گرگان