مسجد حاج رجبعلی؛ مسائل سازه ای - ژئوتکنیکی و راهکارهای علاج بخشی
- سال انتشار: 1397
- محل انتشار: دومین همایش تخصصی توانمندسازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله
- کد COI اختصاصی: SRSH02_019
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 1358
نویسندگان
دکترای معماری، کارشناس ارشد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
دانشجوی دکتری زلزله، دانشگاه تربیت مدرس، محقق در زمینه کنترل و پایش سلامت بناها،
کارشناش ارشد ژئوتکنیک ، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
کارشناس ارشد ژئوتکنیک، عضو پیوسته کمیته تخصصی بناهای تاریخی انجمن ژئوتکنیک
چکیده
مسجد حاج رجبعلی یکی از بناهای ارزشمند تاریخی موجود در شهر تهران می باشد که مانند بسیاری از بناهای قدیمی، دستخوش تغییرات زیادی شده است. این مسجد در محله درخونگاه سنگلج قرار دارد که در دوره قاجار جزء چهار محله ی اصلی شهر تهران بوده است. این بنا به لحاظ سبک معماری، اسلوب کاشی کاری، کتیبه خط ثلث، تزئینات رسمی بندی و کاربندی و خصوصا فرم گنبد بیضی یا کمبیزه ای بسیار حائز اهمیت است. این بنای قاجاری ، که جزو اولین مساجد جنوبی شهر تهران محسوب می شود، در تاریخ 1262 ق، توسط حاج رجبعلی ساخته شده است. بر اساس آسیب شناسی های صورت پذیرفته عمده مشکلات سازه ای بنا که شامل حرکت جرزها و پایه های تاق ها در جهات مختلف می شود، ریشه در مسائل ژئوتکنیکی دارد. انجام تحلیل های دقیق بر روی نتایج مطالعات مکانیک خاک انجام شده در محل گنبد خانه ، وضعیت لایه بندی و علل برخی از مشکلات ژئوتکنیکی مسجد را به خوبی روشن کرد. ارزیابی ظرفیت باربری پی جرزها نشان داد که میزان تنش های وارده فراتر از ظرفیت باربری مجاز است، این موضوع لزوم تسریع در عملیات توانبخشی بنا را بیش از پیش مطرح می سازد. راهکارهای ارائه شده بر دو پایه استوار می باشند؛ نخست، ایجاد پیوستگی مناسب در اجزا به منظور ایجاد امکان مرمت در بنا و دیگری، توانمندسازی لرزه ای با توجه به میزان مداخله به ازای سطوح عملکردی مختلف. در بخش علاج بخشی فوری به دلیل ناپایداری خاک زیر پی به علت شسته شدن ریزدانه می بایست هرچه سریعتر نسبت به پرکردن حفرات خاک از طریق آبشخورها و دوغاب مناسب اقدام گردد. در ادامه با افزایش سطح پی، از نشست های بیشتر جلوگیری کرده و نهایتا با ساخت ناکش ها از ادامه حرکت رطوبت در دیواره ها جلوگیری به عمل آورد. بهسازی سازه در برابر بارهای لرزه ای و جانبی شامل تقویت پوسته ی گنبد و انتقال مناسب بار آن به رینگ مهارکننده و تقویت آن، تقویت برشی پایه ها توسط کابل های پیش تنیده و همچنین افزایش پیوستگی سازه با افزودن کش های چوبی و کابل های پیش تنیده در دو جهت افقی در بنا می باشد. جهت عملکرد یکپارچه پی و کنترل نشست های نامتقارن در زمان زلزله ، استفاده از پی های آجری معکوس به همراه تزریق تحکیمی پیشنهاد گردید. .نهایتا به منظور کمترین مداخله در بنا جهت توانمندسازی آن در برابر زلزله، روش جداگرهای لرزه ای اصلاحی توصیه شد. مدل های عددی عملکرد مناسب این روش را جهت استهلاک انرژی زلزله و کاهش شتاب های وارده به سازه را به خوبی نشان داد. روش های ارائه شده در مطالعه حاضر مبتنی بر تجربیات کسب شده از بناهای تاریخی دیگر کشورها است.کلیدواژه ها
مسجد حاج رجبعلی، دوره های مرمتی، توانمندسازی، جداگر لرزه ای، مشکلات ژئوتکنیکیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.