معصومه محمدنژاد - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
فائزه جنیدی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

متون ادبی یکی از غنی ترین منابع ثبت آداب و رسوم، فرهنگ و ادب عامه است. باور به چشم زخم یکی از عناصر فرهنگ و ادب عامه است که از گذشته های دور تا امروز در فرهنگ ملل مختلف وجود داشته و هر قومی متناسب با فرهنگ و باورها و اعتقادات خویش به دفع آثار آن پرداخته است. چشم زخم و اعتقاد به آسیبی که از نگاه دیگران به انسان می رسد یکی از مضامین پرکاربرد در ادبیات فارسی و حتی ادبیات جهان است. این نوشتار با هدف بررسی چشم زخم و راه های دفع آن در دیوان کمال الدین اسماعیل نگاشته شده است. از شیوه های دفع آثار چشم بد که در دیوان کمال الدین اسماعیل دیده می شود می توان به موارد اسپند دود کردن، نیل برکشیدن، خواندن فاتحه، چشم ارو، حرز و تعویذ، حمایل، طلسم بستن، بخور و سوزاندن عود، قربانی کردن و گفتن عبارت چشم بد دور اشاره کرد. برخی از این راه های رفع چشم زخم ریشه در دین اسلام دارد و برخی جزو فرهنگعوام محسوب می شود.

چشم زخم، فرهنگ عامه، کمال الدین اسماعیل