علوم اجتماعی و صلح: سویه های دانشی و ارزشی مقوم صلح و دوستی

در این گفتار نقش علوم اجتماعی و دانشمندان اجتماعی در فراهم آوردن جنبه های دانشی و ارزشی مقوم صلح و بازدارنده جنگ و خشونت، به صورت تحلیلی مورد بحث قرار می گیرد. خشونت پرهیزی و زندگی مسالمت آمیز و همراه با صلح و آرامش همواره یکی از آرمان های ارزشمند بشری بوده است. در طول تاریخ و در پهنه گیتی، اندیشمندان حوزه های مختلف معرفت بشری و کنشگران و فعالان سیاسی و اجتماعی نیک اندیش، برای تحقق جهانی با خشونت کمتر و آرامش بیشتر، کوشش های نظری و عملی فراوانی کرده اند. بسیاری از این کوشندگان از متفکران و دانشمندان علوم انسانی و اجتماعی بوده اند. اهل علوم اجتماعی از دو جنبه به موضوع صلح و مسالمت یا جنگ و خشونت پرداخته اند و به پیشبرد و تقویت صلح و مسالمت و مهار جنگ و خشونت کمک کرده اند: جنبه شناختی یا دانشی و جنبه ارزشی یا هنجاری. از جنبه شناختی، مطالعات اجتماعی صلح و جنگ، توافق و ستیز، و همبستگی و گسستگی، شواهد تجربی و تبیین های نظری ارزشمندی درباره علتها، شرایط و زمینههای بروز این رویدادها و پدیده ها فراهم آورده اند و با افزودن بر دانش و آگاهی ما در این خصوص، بر توانمندی های جامعه بشری برای تحقق صلح و مسالمت افزوده اند. به علاوه، مبناهای معرفت شناختی غالبا پذیرفته شده علوم اجتماعی، مثل موجب (Rationalism) و خردگرایی (Perspectivism) منظرگرایی یا پرسپکتیویسم پرهیز از جزمگرایی فکری و کنشگری های هیجانی و عاطفی، و در نتیجه، اشاعه نوعی تکثرگرایی و کنشگری محتاطانه و حسابگرایانه می شوند، که همه اینها بازدارنده جنگ و خشونت است. از دیگر سو، تعهد عالمان اجتماعی به استفاده از دانش اجتماعی برای بهبود زندگی مردم، باعث شده که اغلب آنان به ارزش هایی چون حقوق بشر، آزادی، عدالت و برابری، صلح و دوستی، و ... وفادار باشند. دلبستگی به این ارزش ها موجب شده تا عالمان اجتماعی، با کنشگری های مصلحانه در نظام مدیریتی و حوزه سیاست گزاری (جامعه شناسی سیاستی) و در حوزه عمومی و جامعه مدنی (جامعه شناسی مردم مدار)، این ارزشها را اشاعه دهند؛ و به استقرار جهانی آزادتر و عادلانه تر، در نتیجه صلح آمیزتر کمک کنند. این مدعاها درباره نقش علوم اجتماعی در ایجاد جهانی صلح آمیزتر، به تفصیل مورد بحث قرار می گیرند.

کلیدواژه ها:

صلح ، جنگ ، دانش ، ارزش ، معرفت شناسی ، منظرگرایی ، عملگرایی ، حقوق بشر.