بهنام سربخشیان - عضو هیات علمی گروه صنایع دستی دانشگاه بجنورد
معینه السادات حجازی - عضو هیات علمی گروه صنایع دستی دانشگاه بجنورد

مسائل محیط زیست از محورهای مهم توسعه پایدار و از چالش های اساسی پیش روی حکومت هاست. آنچه کهموجبات آسیب به طبیعت را فراهم کرده، بهره کشی های بیش از حد انسان از طبیعت با دیدگاه های مدرنیستی است. بهنظر می رسد انسان ها در چارچوب های دیدگاه های سنتی رفتارهای بسیار مسالمت آمیزتری با محیط داشته اند. از آغازشکل گیری حکومت های قدرتمند باستانی و تاریخی در ایران دو دین زرتشت و اسلام تاثیرات شایان توجهی بر تفکراتایرانیان گذاشته اند. ادیان از زبان نمادین در بیان مفاهیم عمیق و القای تاثیرات درونی بهره بسیار برده اند. در این مقاله بهشناخت نمادهای مرتبط با محیط زیست در فرهنگ بومی و باورهای مذهبی مسلط در ایران و با روش توصیفی- تاریخی پرداخته شده است. اطلاعات مبنا به شیوه اسنادی- کتابخانه ای جمع اوری شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نمادها در شش گروه عمده شامل نمادهای آسمان، باد و اجرام آسمانی: 1- ماه، ستارگان، خورشید و سیارات، 2- کوه، خاک، سنگ، غار، صحرا، 3- آب، رود، چشمه، 4- گیاهان: گلها، درختان، 5- حیوانات، 6- آتش و نور قابل بررسی می باشند. باورهای زرتشتی و اسلامی هر دو با عناصر طبیعت ارتباط تنگاتنگی دارند که به موجب آن احترام به طبیعت ازوظایف دینی محسوب میگردد، نمادهای بسیاری در فرهنگ ایران از گذرگاه این نمادها پدید آمدند که قابلیت دراختیارگیری در عرصه های فرهنگی، ادبی و هنری، معماری و شهرسازی پایدار در مقیاس فردی و اجتماعی منطقه ای،ملی و بین المللی را در راستای حفظ و احیاء محیط زیست دارا می باشند.

فرهنگ ایران، باور مذهبی، پایداری محیطی، نماد