سید احمد سادات نوری - گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، پردیس ابوریحان-دانشگاه تهران، پاکدشت، تهران، ایران
مهسا جمشیدی - گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، پاکدشت، ایران
سیدمحمدمهدی مرتضویان - پاکدشت دانشگاه تهران- پردیس ابوریحان- گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات

هدف: زنیان (.Trachyspermum ammi L) گیاهی است علفی، یکساله از خانواده چتریان (Apiaceae) که در طب سنتی و علوم پزشکی کاربردهای فراوانی دارد. این تحقیق با هدف بررسی الگوی بیان ژن­های ساختاری در مسیر بیوسنتزی مونوترپن­ها و بررسی کیفیت اسانس گیاه دارویی زنیان تحت تاثیر هورمون متیل­جاسمونات انجام شد. ترکیبات شیمیایی اسانس و میزان بیان ژن­های MECPS، DXR و GDs به عنوان ژن­های کلیدی دخیل در مسیر بیوسنتز تیمول پس از اعمال تیمار هورمونی متیل­جاسمونات در 4 زمان­ مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش: پس از گلدهی، هورمون متیل­جاسمونات 1/0 میلی­مولار به صورت محلول­پاشی روی گیاهان اسپری شد. نمونه­گیری در 4 زمان (8، 24، 48 ساعت پس از هورمون­پاشی و نمونه شاهد اسپری شده با آب مقطر) صورت گرفت. استخراج RNA از بافت گل­آذین گیاه زنیان انجام شد و پس از سنتز cDNA و انجام Real-Time PCR داده­های حاصل از بررسی بیان ژن­های مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جداسازی و شناسایی ترکیبات اسانس نیز با استفاده از دستگاه­های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) صورت گرفت. درمجموع، 10 ترکیب در 4 نمونه شناسایی گردید. نتایج: نتایج حاصل از بررسی ترکیبات اسانس گیاه زنیان نشان داد که با توجه به تغییر مقدار ترکیبات ثانویه موجود در اسانس، میزان تولید آلفاترپینن که پیش­ساز مونوترپن­ها (نظیر تیمول) است، پس از گذشت 24 ساعت از اعمال هورمون متیل­جاسمونات افزایش یافت. همچنین نتایج حاصل از داده­های Real-Time PCR، افزایش بیان هر 3 ژن مذکور پس از 24 ساعت از اعمال هورمون را نشان می­دهد. افزایش بیان ژن­های ذکر شده در مسیر بیوسنتز مونوترپن­ها می­تواند عاملی برای بالا بودن میزان آلفاترپینن در اسانس گل­ها بعد از گذشت 24 ساعت پس از اعمال هورمون باشد. نتیجه گیری: هورمون متیل­جاسمونات با تحریک مسیر بیوسنتز ترکیب­های ثانویه و همچنین تاثیر بر میزان بیان ژن­های مسیر MEP باعث افزایش تولید مونوترپن­ها یک روز پس از اعمال هورمون می­گردد.

اسانس, بیان ژن, ترکیب ثانویه, زنیان (.Trachyspermum ammi L), متیل جاسمونات