ابوالفضل خوش منش - دانشیار دانشگاه تهران

تحولات مربوط به نهضت سرزمین های اسلامی در دو سده اخیر، در خور مطالعات از نقطه نظرهای متعددی است و هنوز جای واکاوی زوایای مختلفی از آن وجود دارد. یکی از این زوایا، جانب زبانی و ادبی این خیزش در سرزمین های مزبور است. مقاله حاضر می کوشد این موضوع را ذیل سه محور عمده: زبان مشترک جهان اسلام، زبان به مثابه مولفه مهم هویت، و نیز نظم و نثر روشنگری و همدردی در میان امت اسلامی و عائله بشری در دو سده اخیر مورد بررسی قرار دهد. مقاله از ضرورت توجه به ظرفیت های زبانی می گوید و نیز از تعهد و رسالتی که زبان در دنیای امروز و در بین الملل اسلامی می تواند داشته باشد. امت اسلامی در زمان حاضر به موضوع زبان باید نگاهی ویژه و دوباره داشته باشد. هم به زبان قرآن که پایه و مایه دیانت و دانش و اندیشه و بینش اوست؛ هم به زبان های بومی برای تحکیم و تقویت و فزونی کارآیی های آن و تقویت مولفه های هویتی، و هم در حد نیاز به زبان های جهان غرب - که در دوران استیلا و استعمار قدرت های جهانی بر سرزمین های اسلامی تحمیل شده اند و امروز بهره های مثبتی از آن ها برای ارتباطات بین المللی می توان برداشت.

بیداری اسلامی, بین الملل اسلامی, بعد فرهنگی بیداری اسلامی, ادب بیداری و بین الملل اسلامی, ادب شرق