سطح بندی سکونتگاههای شهری در منطقه البرز شمالی

توسعه هیچ شهری نمی تواند بدون در نظر گرفتن توسعه سایر سکونتگاههای پیرامون ارزیابی گردد. لذا از مؤلفههای تأثیرگذار در توسعه شهری پایدار، توسعه شبکۀ شهری در قالبی موزون بر پایه اصولی همچون سلسله مراتب، دسترسی، مرکزیت و... میباشد. در نظامهای منطقهای، شبکۀ شهری و تعامل شهرها با یکدیگر، با تبعیت از نظام سلسله مراتبی به منظور ارتقاء بیش از پیش منطقه در نظامهای اقتصادی، تجاری، خدماتی، حمل و نقل و... شکل میگیرد. توسعه یافتگی شبکۀ شهرها به عنوان اجزای اصلی منطقه می - تواند زمینه ساز توسعه یافتگی خود منطقه و به دنبال آن توسعه شهری پایدار گردد؛ یعنی توسعه هیچ یک از شهرها در این شبکه شهری، مختل کننده توسعه سایر سکونتگاهها و نظم سلسله مراتبی در نظام شهری منطقه نگردد. چنانچه شبکه شهرهای منطقهای فاقد نظام مطلوب سلسله مراتبی باشد می بایست با استفاده از روشهای تحلیلی، در ابتدا سکونتگاههای آن منطقه را سطح بندی نمود. بررسیهای اولیۀ صورت گرفته در منطقه البرز شمالی نشان می دهد که نظام شهری در آن از نظر پراکندگی و اندازه (میزان توسعه فیزیکی، جمعیتی، اقتصادی و...)، آنطور که باید و شاید منطقی نیست. پراکنش خطی سکونتگاههای شهری به دلیل محدودیتهای جغرافیایی از یک سو و مزایای اقتصادی حول محور اصلی مشهد–آستارا از سویی دیگر، موجب بر هم خوردگی نظام سلسله مراتبی شهرهای منطقه شده است. سوال اساسی اینکه: الگوی مناسب برای سطح بندی شهرهای منطقه البرز شمالی چیست؟ و چه عواملی در این سطح بندی مؤثرند؟ از میان روشهای موجود، روش تحلیل عاملی و خوشهای در این تحقیق استفاده شد. با جمعآوری مجموعهای از اطلاعات در عرصه - های آموزشی، درمانی، اقتصادی، فرهنگی و...، شاخصهای تعیین کننده مرکزیت در این منطقه تهیه شده است. این شاخصها مورد تحلیل در تحلیل عاملی و خوشهای قرار گرفتهاند. عوامل استخراج شده از تحلیل عاملی که تعیین کننده نقش مرکزی برای شهرها بودند در سطح بندی شهرهای منطقه مورد استفاده قرار گرفتند و نهایتاً در بهترین حالت شهرهای منطقه در چهار سطح پیشنهاد شده است.

کلیدواژه ها:

سطح بندی سکونتگاهها ، تحلیل عاملی ، شبکه شهری ، سلسله مراتب